Дата публікацыі

Зона турбулентнасці сусветнага праваслаўя

Сучасная праваслаўная карта свету складвалася паступова, у тым ліку пад уплывам значных палітычных падзей. Рознагалоссі паміж цэрквамі ў ХХ і ХХІ стагоддзях былі звычайнай з’явай, аднак канфліктаў, якія ўцягнулі б у сваю арбіту адразу ўвесь праваслаўны свет, не ўзнікала.

Тэктанічныя зрухі ў сусветным праваслаўі адбыліся ў снежні 2018 года пасля надзялення Канстанцінопальскім патрыярхам Украінскай праваслаўнай царквы Кіеўскага патрыярхату томасам аб аўтакефаліі і стварэння Праваслаўнай царквы Украіны (ПЦУ).

Гэта абвастрыла адносіны ў праваслаўным свеце, паколькі частка праваслаўных цэркваў ПЦУ прызналі, частка не прызналі, некалькі цэркваў занялі пазіцыю чакання. Таксама следствам украінскага томасу стаў рост аўтакефальных настрояў у іншых цэрквах, што павысіла напружанасць унутры памесных цэркваў.

Рознагалоссі цэркваў з нагоды ўкраінскага томасу, рэзкая рыторыка Рускай праваслаўнай царквы (РПЦ) па ўкраінскім пытанні і разрыў РПЦ адносін з шэрагам цэркваў змянілі баланс сіл у сусветным праваслаўі, у якім на дамінуючае становішча прэтэндуе Канстанцінопаль.

26 лютага 2020 года ў сталіцы Іарданіі Амане ў фармаце “брацкай”, але канфідэнцыйнай сустрэчы прайшла нарада Прадстаяльнікаў праваслаўных памесных Цэркваў. Пры гэтым восем цэркваў з пятнаццаці адмовіліся ад удзелу ў форуме, а на ўзроўні сваіх прадстаяльнікаў прадстаўлены толькі чатыры памесныя Цэрквы.

РПЦ чакае ад сустрэчы “брацкай дыскусіі прадстаяльнікаў і прадстаўнікоў памесных Праваслаўных цэркваў па пытаннях, што хвалююць сёння праваслаўны свет”. Найбольш верагоднымі пунктамі абвесткі з’яўляецца “ўкраінскае пытанне”, а таксама абвастрэнне адносін паміж Сербскай праваслаўнай царквой і Чарнагорыяй.

Разам з тым уяўляецца, што вынікам “брацкай сустрэчы” стане далейшая сегментацыя і адасабленне “грэчаскага” і “рускага” праваслаўнага свету. У зону турбулентнасці трапляе і “нічыйная паласа” – цэрквы, якія пакуль устрымліваюцца ад афіцыйнага прызнання або непрызнання ПЦУ.

Магчымымі сцэнарыямі развіцця падзей могуць быць крышталізацыя “двухпалярнасці” праваслаўнага свету альбо далейшае ўмацаванне Канстанцінопаля і “раздача” ім новых аўтакефалій. З аднаго боку, гэта ўзбагаціць праваслаўную карту свету, з другога – адкладзе міжправаслаўны дыялог на яшчэ больш аддаленую перспектыву.