Закладнікі чужых амбіцый
Польшча, Літва і Латвія выкарыстоўваюць мігрантаў з Афрыкі і Блізкага Усходу, каб атрымаць новыя ўзбраенні і запалохаць уласных грамадзян
За тры гады на беларускай тэрыторыі каля межаў з краінамі Еўрасаюза зарэгістравана больш за 50 выпадкаў гібелі бежанцаў. Яшчэ сотні закатаваных, збітых, абязводжаных людзей, якіх літаральна выкідвалі праз загароды ў Беларусь, удалося выратаваць дзякуючы неабыякавасці нашых пагранічнікаў, урачоў і мясцовых жыхароў. Чаму суседзі паводзяць сябе так жорстка і што імі рухае?
Ім нікога не шкада
Пакалечаныя еўрапейскімі сілавікамі на мяжы з Беларуссю бежанцы пішуць звароты ў ААН і Міжнародную арганізацыю міграцыі з заклікам спыніць насілле і абараніць іх. Аднак ніводнага адказу пакуль не дачакаліся. Між тым сітуацыя набывае жахлівы размах.
Днямі Агенцтва тэленавін Белтэлерадыёкампаніі прэзентавала Дакументальны фільм з гаворачай назвай "Нелюдзі". У кадры – мігранты, якія пацярпелі ад рук сілавікоў Польшчы, Латвіі і Літвы.
Адна гісторыя страшней за іншую. Цяжарную жанчыну з Самалі латышскія вайскоўцы збілі дубінкамі і пакінулі паміраць на мяжы – дзіця выратаваць не ўдалося, а жанчыну цудам выхадзілі лекары з Верхнядзвінска. Іншы прыклад: сясцёр з Конга сілавікі выштурхалі на беларускую тэрыторыю з ужываннем электрашокера. Літаральна пару тыдняў таму польская паліцыя спусціла сабак на пяцярых мігрантаў з Сірыі, у іх жа стралялі. Калі няшчасныя ўжо не маглі рухацца самастойна, траіх проста выкінулі на беларускі бок мяжы. Што адбылося яшчэ з двума, невядома…
Міжнародная міграцыя стала сур'ёзнай праблемай для краін Еўрапейскага Саюза, адзначае аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Анатоль Баяшоў:
- Гістарычна гэтаму спрыяла мэтанакіраванае прыцягненне вядучымі дзяржавамі ЕС таннай працоўнай сілы з-за мяжы. На гэтай тэме ўжо доўгі час будуецца бізнес, ствараюцца кар'еры, з'яўляюцца новыя палітычныя партыі. Зваротным бокам медаля сталі праблемы росту злачыннасці, паразітызму на сацыяльных дапаможніках, складанасці міжнацыянальных зносін, а таксама пагрозы бяспекі.
Для Польшчы і краін Балтыі тэма бежанцаў стала актуальна падчас эпідэміі каранавіруса.
– Пасля ўвядзення краінамі Еўрасаюза абмежаванняў на перасячэнне межаў плыні нелегалаў сапраўды зрушыліся з паўднёвых на ўсходнія межы ЕС. З-за таго што маршрут праз Украіну ў Балгарыю, на Кіпр і ў Грэцыю быў спалучаны з дадатковымі фінансавымі рызыкамі, перавозчыкі пачалі думаць аб альтэрнатыўных шляхах у Германію. Бізнес, які абапіраўся на дыяспары мігрантаў першых хваль, з паўднёвых краін ЕС перавандраваў ва ўсходнія, асабліва ў Польшчу, - звяртае ўвагу эксперт. - Як вынік з 2021 па 2023 год польскі МЗС выдаў тым, што прыбыўшым з няшчасных краін Афрыкі і Азіі каля 250 тысяч віз. Але бежанцы не заставаліся ў самой Польшчы. З прычыны таго, што шматразовыя шэнгенскія візы былі выкарыстаны для выезду нелегальным шляхам у Германiю, маштабная выдача віз выклікала слушныя пытанні да Варшавы, звязаныя з пагрозай пранікнення радыкалаў. Пасля гэтая сітуацыя вылілася ў праверкі і гучны карупцыйны скандал: дайшло да затрымання па падазрэнні ў атрыманні хабараў намеснік кіраўніка МЗС Польшчы Пятра Ваўжыка. Рушыла ўслед адкрытая пагроза Олафа Шольца зачыніць германа-польскую мяжу.
Усе сродкі добрыя?
Сёння, спрабуючы накіраваць раскручаную міграцыйную тэму ў выгаднае для сябе рэчышча, Варшава, Вільнюс і Рыга пераследуюць адразу некалькі мэтаў.
- Грамадзян краін ЕС наўмысна палохаюць магчымым засіллем мігрантаў. Менавіта таму пытанне аб "пагрозе тысяч нелегалаў з краін Блізкага Усходу і Афрыкі" было вынесена на польскі рэферэндум у адзін дзень з парламенцкімі выбарамі восенню 2023 года, - нагадвае Анатоль Баяшоў. - Які вынік? Па дадзеных сацыялагічнага апытання польскага эканамічнага інстытута, ужо 86% палякаў лічаць, што мігранты ў той ці іншай меры ўяўляюць пагрозу для мясцовых рабочых.
На праблеме міграцыі, на думку аналітыка БІСД, будзе выбудавана і барацьба падчас прэзідэнцкіх выбараў у Польшчы ў 2025-м. Чакаецца, што электарат падтрымае тых, хто больш эфектыўна спыняе міграцыйныя патокі з Усходу, а таксама ўмее дамаўляцца з палітыкамі ў Брусэлі па пытанні міграцыйных квот у ЕС.
- Усё гэта мэтанакіравана ўвязваецца з вобразам ворага ў асобе Беларусі і Расіі. Са слоў кіраўніка МЗС Польшчы Радаслава Сікорскага вынікае, што 90% нелегальных мігрантаў «маюць расiйскія візы» і «накіроўваюцца з мэтай атакі на ЕC». У Варшаве палітыкі на ўсю моц спаборнічаюць за званне "лепшага змагара з расiйскай агентурай", а польскія аглядальнікі нават заяўляюць пра тое, што сярод нелегальных мігрантаў ёсць вагнераўцы, - расказвае Анатоль Баяшоў. - І гэта нягледзячы на тое, што, паводле звестак заходніх спецслужбаў, абстаноўка на межах спакойная: пра гэта нядаўна казаў Аўрымас Навіс, кіраўнік літоўскага агенцтва інфармацыйнай бяспекі.
Відавочна, што нагнятанне сітуацыі палітыкі выкарыстоўваюць для атрымання дадатковага фінансавання з боку багатых заходніх краін, перш за ўсё ЗША і Германіі.
- Раскрутка міграцыйных пагроз дазваляе Варшаве ўмела гандлявацца з Вашынгтонам і Брусэлем. У апошнія гады сфарміравана кааліцыя з 15 краін, якая не прымае міграцыйную палітыку ЕС па рассяленні мігрантаў, - тлумачыць эксперт. - Польшча актыўна мілітарызуецца і фактычна стварае самую буйную ў Еўрасаюзе сухапутную армію. Вашынгтон дасць Варшаве 2 мільярды долараў на мадэрнізацыю войскаў, закупку знішчальнікаў F-35A Lighting II, комплексаў Patriot і танкаў Abrams. На гэтым фоне ў грамадстве растуць нацыяналістычныя настроі: паводле некаторых звестак, у Польшчы гатовы адправіць ва Украіну рэгулярныя вайсковыя фармаванні пад выглядам тысячы «ўкраінскіх грамадзян, якія пражываюць у Польшчы».
У планах Варшавы — павышэнне вайсковых выдаткаў з 4,2 да 5% ВУП у 2025 годзе, а таксама павелічэнне ваеннаслужачых на мяжы з Беларуссю ў тры разы — да 17 тысяч.
Судзіць трэба па ўчынках
У гэтай няпростай сітуацыі Беларусь дзейнічае ўзважана і спакойна, лічыць Анатоль Баяшоў:
- Для грамадзян 38 заходніх краін уведзены бязвізавыя зносіны і спрошчаны парадак уезду. Такая палітыка зусім не нацэлена на міфічныя каналы камунікацыі, як сцвярджаюць некаторыя замежныя эксперты, паколькі бязвізавы рэжым не распаўсюджваецца на афіцыйных асоб заходніх краін. Кіраўніцтва Беларусі робіць усё для таго, каб даўнія праблемы Еўропы не перакладаліся з хворай галавы на здаровую, а ашалелая заходняя прапаганда не перашкаджала чалавечым кантактам і адэкватнаму ўспрыманню нашай дзяржавы.
У ТЭМУ
На мінулым тыдні Латвія і Літва ўвялі забарону на ўезд легкавікоў з беларускімі нумарамі. Пазней такую ж забарону ўвяла Эстонія. У МЗС Беларусі, каментуючы дзеянні заходніх уладаў, назвалі гэтыя пастановы бесчалавечнымі і антыгуманнымі.
Пры гэтым сітуацыя ў аўтамабільных пунктах пропуску і без таго напружаная. На гранiцах назіраюцца чэргі не толькі з легкавых і грузавых аўтамабіляў, але і з рэйсавых пасажырскіх аўтобусаў.
Па дадзеных Дзяржпагранкамітэта, учора чэргі з некалькіх сотняў машын фіксаваліся па двух напрамках: літоўскаму і польскаму. Што тычыцца велікагрузаў, яны стаяць у велізарных чэргах па ўсіх напрамках. Так, у двух дзеючых пунктах пропуску на літоўскім напрамку знаходзіцца больш за 1,5 тысячы фур. Разам з тым ёсць і чэргі з пасажырскіх аўтобусаў. Напрыклад, у пункце пропуску «Брэст» іх было 55.
На гранiцы Беларусі і трох суседніх краін Еўрасаюза працуе толькі пяць пунктаў пропуску з 14. Незадаволенасць з гэтай нагоды выказваюць у тым ліку і жыхары еўрапейскіх краін. Так, гандлёва-прамысловая палата Бяла-Падляскі накіравала ліст у адрас канцылярыі прэм'ер - міністра і шэрагу іншых польскіх дзяржорганаў з патрабаваннямі спыніць стрымліваць пасажыра- і грузапатокі на гранiцах. З-за ўведзеных абмежаванняў збанкрутавалі дзясяткі польскіх кампаній, страчаны тысячы працоўных месцаў і прыбытак у памеры 124 мільёнаў еўра.