«Паварот у Азію» як санкцыйны антыдот
Праз два тыдні пасля пачатку падзей ва Украіне паслядоўная серыя абмежавальных мер калектыўнага Захаду на чале з ЗША вывела Расію (па версіі базы дадзеных Castellum.ai) на пазіцыі сусветнага «лідара» па колькасці ўведзеных супраць яе санкцый (5,5 тысячы). Для ўсіх відавочна: гэта эканамічнае супрацьстаянне планетарнага маштаба. За тыдзень актыўнай фазы крызісу да рэкордных гістарычных узроўняў выраслі сусветныя цэны на нафту і газ, алюміній, медзь, нікель, золата, тытан і ўран, што можа прывесці да дэфіцыту сусветнай эканомікі і рэзкага росту глабальнай інфляцыі.
Рыкашэтам па ЕС
Прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін сваім указам дазволіў расійскім кампаніям часова выплочваць пазыкі крэдыторам з недружалюбных краін у рублях, што з’яўляецца моцнай контрмерай. Другі пакет падтрымкі эканомікі запусціў механізм нацыяналізацыі маёмасці замежных арганізацый (пры спыненні дзейнасці), больш за 25 працэнтаў акцыямі каторых валодаюць прадстаўнікі такіх дзяржаў.
У той жа час, пакуль Сінгапур спыняе таргі паперамі «Газпрама», Ганконг працягвае гандляваць акцыямі «Русала», што падкрэслівае прываблівасць гэтай лакацыі для бізнеса з Азіяй. Падчас нядаўняй размовы з Уладзімірам Пуціным турэцкі лідар Раджэп Эрдаган заявіў аб магчымасці выкарыстання рубля ва ўзаемным гандлі.
У адрозненні ад большасці ранніх аднабаковых мер ЗША супраць Расіі і іншых краін, цяперашняя хваля санкцый беспрэцэдэнтна па маштабах, сектаральнаму ахопу і інтэнсіўнасці. Прычым такі жорсткі падыход дэзарыентуе і збівае з панталыку нават супернікаў расійскай спецаперацыі і ідэалагічных прыхільнікаў Захаду.
Аднак гісторыя не раз даказвала, што аднабаковыя санкцыі часцей за ўсё з’яўляюцца двусечным інструментам з пункту гледжання разбуральнага эфекту.
Па ацэнках Еўрапейскага Цэнтрабанка, санкцыі ў адносінах да Расіі будуць каштаваць ЕС 0,5 працэнта росту ў 2022 годзе, або 108,7 мільярда за 2022-2023 гады. Пры гэтым зніжаны прагноз росту эканомікі да 3,7 працэнта на 2022 і да 2,8 працэнта – на 2023 (раней чакаўся рост на 4,2 і 2,9 працэнта адпаведна).
Спробы ізаляцыі Расіі ў канчатковым выніку рыкашэцяць па інтарэсах самой Еўропы: рэзкі скачок цэн на энерганосьбіты падрывае магчымасці еўрапейцаў па іх імпарту.
Гэту ісціну лепш за ўсё разумеюць у Азіі. Так, на фоне нядаўняга адказу прэм’ер-міністра Індыі Модзі далучыцца да антырасійскай кампаніі ў межах Quad (Аўстралія, Індыя, ЗША і Японія) паказальна пазіцыя мясцовай кампаніі Oil & Natural Gas Corp.: яна не бачыць праблем з продажам сваёй долі нафты з расійскіх радовішчаў або атрымання дывідэндаў.
Хаця ўлады Індыі вывучаюць магчымасць праводкі пляцяжоў з РФ праз замежныя банкі трэціх краін, праз якія раней аплочваліся нафтавыя здзелкі з Іранам.
Планы замяніць расійскую нафту на іранскую пакуль не маюць рэальнай перспектывы — сутачная здабыча там у 4 разы ніжэй. ЕС можа скараціць спажыванне газу за кошт зніжэння тэмпературы ацяплення, але поўнасцю адмовіцца ад паставак з Расіі не зможа. І гэта пацвярджаюць заходнія галіновыя эксперты. Па ацэнках былога камісара нафтавага рэгулятара Тэхаса (ЗША) Раяна Сітана, свету спатрэбіцца 5-10 гадоў для поўнага замяшчэння расійскай нафты.
Палітолагі мяркуюць, што падзеі ва Украіне могуць стаць паўторам нафтавага шоку 1970-х: тады арабскія краіны ўвялі эмбарга на пастаўкі нафты ў краіны Захаду, якія падтрымалі Ізраіль. Па аналогіі з тымі падзеямі цяперашні крызіс здольны запусціць новы перыяд глабальнай стагфляцыі, каторая азначала б для Захаду (і не толькі) рост беднасці і ўсплёск злачыннасці.
Эксперты Financial Times прагназуюць, што міжнародныя інвестары могуць страціць у расійскіх актывах да 170 мільярдаў даляраў. Па ацэнках JP Morgan, аб’ём замежных фінансавых інвестыцый у Расію складае 120 мільярдаў – у выглядзе актываў замежных банкаў; 220 мільярдаў – у якасці расійскіх каштоўных папер на руках у нерэзідэнтаў. Такім чынам, іх сума прыкладна адпавядае расійскім золатавалютным рэзервам, замарожаным у ЗША і ЕС.
Абмежаванні і рызыкі
Напэўна, патэнцыял фінансавых санкцый блізкі да свайго піку, за каторым, як правіла, ідзе дээскалацыя. Гэта гіпотэза падмацоўваецца адмовай ЕС падтрымаць энергетычнае эмбарга ЗША супраць Расіі, а таксама саудаўскага прынца і шэйха ААЭ нарошчваць пастаўкі нафты ў ЗША. Афіцыйна гэта нядаўна пацвердзіў і кіраўнік дыпламатыі ЕС. Зрэшты, відавочна, што на пераадоленне агульнай шкоды ад заходніх санкцый сыдуць гады.
Лагічна і заканамерна, што ЗША захоўваюць схемы легальнага абыходу санкцый пры гандлі нафтай з Расіі, прапаноўваючы падсанкцыйным банкам абслугоўваць нафтагазавыя здзелкі ў далярах праз пасярэднікаў у другіх краінах.
ЗША таксама ў спешцы хацелі дамовіцца па нафце з Іранам і Венесуэлай, у адносінах якіх яшчэ нядаўна ўводзілі нелегітымныя абмежаванні, што наводзіць на роздум наконт магчымых будучых аналогій прымяняльна да Расіі.
З-за сабатажу паставак шэрагам замежных лагістычных кампаній без расійскіх (ды і беларускіх таксама) угнаенняў могуць застацца аграрыі ў Еўропе і ў іншых краінах. Мінпрамгандаль Расійскай Федэрацыі ўжо рэкамендаваў сваім вытворцам спыніць экспарт угнаенняў да нармалізацыі сітуацыі на рынку. Такі сцэнарый у сярэднетэрміновай перспектыве стварае рызыкі неўраджаю, дэфіцыту харчавання і голаду ў Еўропе, Лацінскай Амерыцы, Паўднёвай і Паўднёва-Усходняй Азіі, дзе замясціць нашы ўгнаенні дастаткова складана або практычна немагчыма. Тым часам ф’ючэрсы на пшаніцу б’юць максімумы - за два тыдні рост на 32 працэнты.
Мінпрамгандаль Расіі недвухсэнсоўна намякнуў на верагоднасць спынення экспарту штучных сапфіраў, якія выкарыстоўваюцца ў прамысловай вытворчасці, у тым ліку паўправаднікоў, а таксама ў ювелірнай справе. Для разумення – доля Расіі ў сусветных пастаўках гэтай сыравіны ацэньваецца прыкладна ў 40 працэнтаў.
Перанакіраванне з Расіі ў Кітай 29 працэнтаў, што прыходзяцца на Еўропу, ад 12 мільярдаў даляраў свайго экспарту лесапрамысловай прадукцыі (на Кітай – 35 працэнтаў) у сілу абмежаванай прапускной здольнасці Транссіба, праблем інфраструктуры і дэфіцыту ўласных судоў можа стымуляваць стварэнне ўласнага кантэйнернага флота, аўтамабільных дарог і портаў на Далёкім Усходзе, а таксама дзяржінвестыцыі ў акцыянерны капітал цэлюлозных праектаў у Сібіры.
Па меры эскалацыі канфлікту становіцца відавочна, што Кітай – адзіная краіна, здольная канструктыўна ўздзейнічаць на бакі канфлікту. І хаця ў пазіцыі Пекіна наконт падзей ва Украіне многа нюансаў, ён заўсёды дзейнічае незалежна, сыходзячы са сваіх нацыянальных інтарэсаў, рэалізацыя каторых патрабуе цішыні.
Санкцыі з-за сітуацыі ва Украіне паўплываюць на стабільнасць глабальных фінансаў, энергетыкі, ланцужкоў паставак і стануць новым цяжарам для і так ужо пацярпелай ад пандэміі сусветнай эканомікі, заявіў Старшыня КНР Сі Цзіньпін. Менавіта пагэтаму Кітай усё актыўней уключаецца ва ўкраінскую павестку. Пры гэтым заявы ўсё больш карэліруюцца з тэзісамі Масквы аб прынцыпе недзялімасці бяспекі і негатыўным уздзеянні пашырэння ваенных блокаў.
Хуткасць, з якой Расія адсякаецца ад знешняга свету, прапарцыянальна страце даверу да даляру як глабальнаму плацёжнаму сродку і інструменту захавання рэзерваў, умацоўваючы тэмпы інтэрнацыяналізацыі юаня. Кітайская эканоміка глыбей пераплецена са знешнім светам, чым расійская, пагэтаму Пекін зацікаўлены ва ўмацаванні сваёй эканамічнай бяспекі за кошт умацавання пазіцый уласнай нацыянальнай валюты.
Назіраецца рост запытаў ад расійскіх фірм, якія жадаюць адкрыць рахункі ў кітайскіх банках. Падсанкцыйныя банкі Расіі пачынаюць пераходзіць на юані. Паведамляецца, што ўжо 11 расійскіх банкаў афармляюць карты на плацёжнай сістэме «Мір-UnionPay» - нацыянальнай плацёжнай сістэме Кітая, каторая дзякуючы аб’ёмам унутранага рынку абагнала сістэмы Visa і Mastercard па колькасці транзакцый у свеце. Працуе ў 180 краінах свету і з’яўляецца нядрэннай альтэрнатывай звычным сістэмам плацяжоў.
Агульныя інтарэсы і каштоўнасці
Для кітайскіх кампаній – у банкаўскай сферы , вытворчасці і тэхналогіях – заходнія санкцыі супраць Расіі далі выдатную магчымасць для развіцця.
Пасля пачатку падзей ва Украіне акцыі больш за дзясятак кітайскіх кампаній, звязаных з гандлем з Расіяй, паказалі імклівы рост. Лідарам стаў Jinzhou Port – партовы аператар у паўночна-ўсходняй правінцыі Ляонін, чые акцыі выраслі на 80 працэнтаў за няпоўны тыдзень. Драйверам росту сталі інвестары-аматары, каторыя ўпэўнены ў хуткім росце таваразвароту між РФ і КНР. Настроі на рынку падаграваюць навіны аб адмене двухбаковага гандлю да 250 мільярдаў за год. Аднак нават пры падваенні таваразвароту на Расію прыйдзецца толькі 4 працэнты ад агульнага аб’ёму знешняга гандлю Кітая.
Верагодна, актывы ў Расіі, якія губляюць у кошце і з якіх выходзяць буйныя заходнія карпарацыі, могуць набыць кітайскія інвестары. Bloomberg піша, што Пекін вядзе перамовы з шэрагам сваіх дзяржкампаній аб магчымасцях інвестыцый у «Газпрам» і «Русал».
Кітай ужо з’яўляецца адным з буйнейшых імпарцёраў мабільных тэлефонаў, электронікі і тэлекамунікацыйнага абсталявання. Па меры адыходу з Расіі заходніх тэхналагічных гігантаў Google, Apple і Amazon, кітайскія Baidu, Huawei і Meituan могуць заняць іх частку рынка.
Кітайскі аўтавытворца Great Wall Motor за апошнія тры гады інвесціраваў у Расійскую Федэрацыю больш за адзін мільярд даляраў. Пасля адыходу Ford, Volvo i Toyota канкурэнтаў у яго на адным з дзесяці буйнейшых аўтарынкаў свету прыкметна паменшылася.
Па ацэнках экспертаў, расійска-ўкраінскі канфлікт можа падштурхнуць расійскія продажы ў КНР нафты, газа і іншых сыравінных тавараў, што дазволіць Кітаю дыктаваць цэны. Адначасова павялічацца закупкі Расіяй кітайскіх тавараў і абсталявання. Выключэнне Расіі з SWIFT паскорыць выкарыстанне кітайскай міжбанкаўскай плацёжнай сістэмы (CIPS). ЗША стануць менш звяртаць увагі на Азіяцка-Ціхаакіянскі рэгіён, што будзе садзейнічаць паслабленню альянсаў AUKUS i QUAD.
Эфекты ўкраінскага канфлікту могуць праяўляцца яшчэ доўга. Важна разумець, што, хаця ЗША і Захад застаюцца пагрозай у сферы бяспекі, увогуле яны дапамагаюць Кітаю стаць глабальнай дзяржавай, што патрабуе падтрымкі няхай і хісткага, але баланса між суперніцтвам і супрацоўніцтвам. Расія, у сілу агульных інтарэсаў і каштоўнасцей, таксама будзе заставацца значным партнёрам. Але расійская эканоміка не здольна ў поўнай меры дапамагчы Паднябеснай рэальна мадэрнізіраваць сваю эканоміку, а празмернае збліжэнне выклікае рызыкі. Пагэтаму аптымальная стратэгія – маніторынг і падтрымка баланса між адносінамі з ЗША і Расіяй, каторыя патрэбны Кітаю для развіцця і забеспячэння бяспекі (адпаведна).
Так або інакш, поспехі Кітая ў справе шматгадовага дасягнення эканамічнай самадастатковасці і імкнення мінімізіраваць сістэмныя рызыкі ад заходняга ўздзеяння ва ўмовах цяперашняга крызісу робяць яго юанецэнтрычную гандлёвую экасістэму прываблівай для Расіі і Беларусі ў межах узнікаючага азіяцкага веку.
Такім чынам, санкцыі Захаду ў адносінах Беларусі і Расіі – добрая магчымасць для грамадства, дзяржавы і бізнеса нашых краін кансалідавацца, стварыць свой аўтэнтычны вобраз будучага, артыкуляваць нацыянальную ідэю і пачаць будаваць на гэтай аснове новую эканоміку і жыццёвы ўклад.
Пры ўсіх нюансах і неадназначнасці сённяшняй сітуацыі аптымальным рашэннем для забеспячэння жывучасці з’яўляецца менавіта інтэнсіфікацыя работы з краінамі Азіі. Хаця тут важна не скаціцца ў іншую крайнасць. Стратэгічна аптымальнай мадэллю бачыцца збалансаванае развіццё з апорай перш за ўсё на ўласныя рэсурсы і сілы. А таксама на падтрымку брацкай Расіі.
«Паварот у Азію» становіцца незваротным і непазбежным...