Прэзідэнт ЗША Дональд Трамп 6 жніўня падпісаў указ аб увядзенні дадатковых 25-працэнтных пошлін на імпарт з Індыі, якая прама ці ўскосна імпартуе нафту з Расійскай Федэрацыі. У выніку агульны памер амерыканскіх пошлін для гэтай краіны складзе 50%. Тарыфы пачнуць дзейнічаць праз 21 дзень пасля падпісання дакумента. Навошта гэта ЗША і чым гэта пагражае Індыі? Сваё меркаванне выказаў аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (БІСД), кіраўнік Цэнтра даследаванняў ШАС і БРІКС Юрый Ярмалінскі.
«Стратэгічная здрада». Што адбываецца ў адносінах ЗША і Індыі?
«За апошні тыдзень Індыя, падаецца, адчула свайго роду культурна-цывілізацыйны міні-шок ад рашэння прэзідэнта ЗША Дональда Трампа ўвесці 50-працэнтныя пошліны на індыйскі экспарт, а таксама пагроз штрафных санкцый за імпарт расійскай нафты», — расказаў Юрый Ярмалінскі.
Па яго словах, на фоне папярэдніх абхажванняў і кампліментаў такі дэмарш з боку Вашынгтона ў Нью-Дэлі, верагодна, выглядае як пачатак канца эпохі амерыканскай ласкі і «быў успрыняты як стратэгічная здрада».
«Па факце ён абвяргае ўзніклае ў эпоху лібералізацыі і глыбока ўкаранёнае ў індыйскіх эліт заблужданне, што глыбокія стратэгічныя сувязі з Захадам, і асабліва з ЗША, аўтаматычна гарантуюць ўстойлівы эканамічны рост, — адзначыў аналітык. — Ужо падлічаны патэнцыйныя фінансавыя страты краіны з-за спынення імпарту расійскай нафты. Пры такім магчымым зыходзе выдаткі на імпарт энерганосьбітаў вырастуць больш чым на $20 млрд за два наступныя фінансавыя гады. Індыя з’яўляецца трэцім сусветным імпарцёрам энерганосьбітаў, закупляе больш за 80% спажываных вуглевадародаў, што робіць іх рытмічныя пастаўкі, у тым ліку з РФ (доля — каля 40%), пытаннем нацыянальнай бяспекі».
«Індыйскія эксперты ў вялікай ступені звязваюць нахрапістасць Трампа з яго папярэдняй кадэнцыяй — тады мелі месца аналагічныя напады адносна закупак нафты, толькі ў Іране і Венесуэле. Нью-Дэлі вымушаны быў адступіць з вялікімі для сябе стратамі, чым не скарыстаўся Кітай. Акрамя таго, у чэрвені 2019 года ЗША выключылі Індыю з праграмы GSP (Generalized System of Preferences) — сістэмы гандлёвых льгот, якая дазваляла штогод беспошлінна экспартаваць тавары на суму да $6 млрд. Канфлікт пагоршылі індыйскія законы, якія абмяжоўваюць трансгранічныя патокі дадзеных, а таксама дзейнасць у краіне буйных амерыканскіх маркетплэйсаў», — падкрэсліў Юрый Ярмалінскі.
Асабістая абіда Трампа ці прасоўванне сваіх інтарэсаў?
«Цалкам дапускаецца асабістая абіда Трампа за публічнае дэзаўваванне МЗС Індыі яго прэтэнзій на міратворчасць у нядаўняй эскалацыі індыйска-пакістанскага канфлікту. Аднак асноўным раздражняльнікам для Нью-Дэлі ўсё ж стала дэманстратыўнае падладжванне Вашынгтона з Ісламабадам. Гэта прыклад для іншых, як не варта дзейнічаць. Для індыйскіх эліт фактар Пакістана — больш значны і непрымальны ціск, чым любыя тарыфы і санкцыі, раўназначны ўварванню ў ўнутраную палітыку, — патлумачыў аналітык. — Індыйскае кіраўніцтва таксама разумее, што Расія — толькі фармальная прычына. Асноўная задача Трампа складаецца ў рэалізацыі даўняй амерыканскай мары — дамагчыся ад Індыі скасавання мытных пошлін і абмежаванняў на інвестыцыі ў крытычныя галіны, прасоўваючы выгадную для сябе гандлёвую здзелку».
На кону — эканамічны суверэнітэт Індыі за кошт пашырэння пазіцый у міжнароднай гандлі, у тым ліку праз БРІКС. «Амерыканскі лідар сваімі нечаканымі і грубымі эскападамі разбурае ўсю індыйскую стратэгію, прымушаючы рэагаваць жорстка», — сказаў Юрый Ярмалінскі.
МЗС Індыі дастаткова аператыўна заявіў, што Нью-Дэлі лічыць дзеянні ЗША «несправядлівымі, неабгрунтаванымі і неразумнымі» і прыме ўсе неабходныя меры для абароны сваіх нацыянальных інтарэсаў. «Выкрыўшы недвухсэнсоўна амерыканцаў у крывадушнасці, у знешнепалітычным ведамстве нагадалі, што індыйскі імпарт заснаваны на рынкавых фактарах, і яго мэта — забеспячэнне энергетычнай бяспекі 1,4 млрд жыхароў краіны. У сваю чаргу прэм’ер-міністр Нарэндра Модзі папярэдзіў, што ніколі не пойдзе на кампраміс у адносінах да інтарэсаў сваіх фермераў, нават калі за гэта давядзецца плаціць эканамічную цану», — адзначыў эксперт.
Якімі будуць наступствы павышаных пошлін ЗША для Індыі?
«Павышэнне тарыфаў можа скараціць індыйскі экспарт у ЗША на суму больш за $86 млрд. Туды выходзіць каля 18% ад яго агульнага аб’ёму. Пры гэтым сама краіна толькі дзясяты па значнасці гандлёвы партнёр ЗША. У той жа час доля Амерыкі ў знешнім гандлі Індыі менш, чым у краін Савета супрацоўніцтва арабскіх дзяржаў Персідскага заліва і Еўрасаюза, і не значна перавышае ўклад АСЕАН і Кітая. Больш за тое, функцыянаванне індыйскай эканомікі несупастаўна больш залежыць ад кітайскага імпарту, чым ад экспарту ў ЗША», — расказаў Юрый Ярмалінскі.
Эканоміка Індыі велізарная. Гэта складаны механізм, шмат у чым самадастатковы і збалансаваны. Таму амерыканскія пошліны яе шматлікія структураныя праблемы кардынальна не пагоршаць. «Пратэкцыянізм, закрытасць, цёмны сектар і іншыя яе слабыя месцы ў момант становяцца плюсамі, дазваляючы адносна ўстойліва працаваць нават у стрэсавых сітуацыях. Ключавы індыйскі экспарт у ЗША пакуль выключаны са спісу агульных мер. Пры гэтым пошліны яшчэ не ўступілі ў сілу, яны не азначаюць аўтаматычнага зніжэння амерыканскага экспарту, узроўню палітычнага ўзаемадзеяння, а таксама забароны на інвестыцыі», — адзначыў аналітык.
Юрый Ярмалінскі падкрэсліў, што пэўныя надзеі індыйскi бок ускладае на будучую сустрэчу на Алясцы прэзідэнтаў РФ і ЗША, спрыяльны зыход якой у тэорыі можа ўвогуле зняць з парадку дня праблему імпарту расійскай нафты. «Уражлівым фактарам з’яўляецца і непахісная пазіцыя Кітая, які адмовіўся абмяркоўваць з ЗША свой гандаль з РФ і Іранам, а таксама прамысловую палітыку. У выніку Вашынгтон быў вымушаны працягнуць «тарыфнае перамір’е» яшчэ на 90 дзён у разліку заключыць гандлёвую здзелку. Многае таксама будзе залежаць ад пазіцыі чатырохмільённай індыйскай супольнасці ў ЗША, выхадцы якой займаюць высокія пасады ў амерыканскім істэблішменте і даволі ўплывовыя, — адзначыў ён. — Кітайскія назіральнікі, аналізуючы дзеянні Трампа, робяць акцэнт на завяршэнні экзальтаванай стадыі адносін Індыі і ЗША».
«Індыйскія эліты і стратэгі ў сілу свайго нацыянальнага менталітэту і геапалітычных амбіцый не забудуць панесенае публічнае прыніжэнне. Гэта магутны ўдар па іх самалюбстве. Па сутнасці, Індыя стала часткай амерыканскіх санкцый супраць Расіі, хаця іх эканамічны эфект пакуль не відавочны, — падкрэсліў аналітык. — У той жа час канфлікт не стане прычынай стратэгічнага разрыву паміж Вашынгтонам і Нью-Дэлі. Але ён, верагодна, падштурхне індыйцаў больш гандляваць з краінамі ШАС, БРІКС, АСЕАН, Афрыкі пры паступовым змяншэнні залежнасці ад Штатаў. Магчыма паскорыцца працэс дедоларызацыі ўнутры БРІКС+, а Азія яшчэ раз задумаецца пра надзейнасць Захаду як партнёра ў цэлым».
Новыя тарыфы ЗША могуць падштурхнуць Індыю да ўмацавання сувязей з Расіяй і Кітаем?
«Відавочна, Індыя працягне прытрымлівацца свайго курсу стратэгічнай аўтаноміі і мультыпрысутнасці. Пры гэтым нават The New York Times піша, што новыя тарыфы ЗША могуць падштурхнуць яе да ўмацавання сувязей з Расіяй і Кітаем. Прычым нягледзячы на рэкордны дэфіцыт гандлёвага балансу і працяглы памежны спрэчкі з апошнім. Да слова, у дзень абвяшчэння Трампам аб «смерці» індыйскай эканомікі быў пацверджаны візіт Модзі ў кітайскі Цяньцзынь — першы за сем апошніх гадоў — для ўдзелу ў штогадовым саміце ШАС (саміт у Астане 2024 года ён прапусціў)», — адзначыў Юрый Ярмалінскі.
У апошні раз кітайскі і індыйскі лідары сустракаліся на саміце БРІКС у Казані ў кастрычніку 2024 года, нагадаў эксперт. «У чэрвені Кітай ужо наведвалі саветнік па нацыянальнай бяспецы і міністр абароны Індыі, а ў ліпені — міністр замежных спраў. Кіраўнік МЗС Кітая Ван І 18 жніўня наведае Нью-Дэлі для перагавораў з саветнікам па нацыянальнай бяспецы Аджытам Довалам, які, у сваю чаргу, на мінулым тыдні быў у Маскве і сустракаўся з Прэзідэнтам Расіі. Індыйскі міністр замежных спраў Субраманьям Джайшанкар 21 жніўня сустрэнецца з Сяргеем Лаўровым. Вялікая і прадстаўнічая кітайская дэлегацыя ў маі прыняла ўдзел у XX пасяджэнні Форуму ШАС у Нью-Дэлі. «Мясцовы» кантэкстуальны маркер — факт прысутнасці індыйскіх дыпламатаў на нядаўнім прыёме пасольства КНР у Мінску з нагоды 98-й гадавіны НВАК, — падкрэсліў ён. — Кантакты БІСД ў Нью-Дэлі, блізкія да ўрадавых колаў, пацвярджаючы высокую верагоднасць візіту ў КНР індыйскага лідара, адзначаюць, што на парадку дня таксама пытанне аднаўлення замарожанага з 2018 года дыялогавага фармату РІК — Расія, Індыя, Кітай. На гэта намякалі індыйскія эксперты яшчэ ў сакавіку ў Маскве ў кулуарах міжнароднай канферэнцыі «Расія і Індыя: да новага парадку двухбаковых адносін», спасылаючыся на фактар пацяплення індыйска-кітайскіх адносін».
Усё гэта дазваляе меркаваць, што будучы саміт ШАС абяцае быць вельмі насычаным на цікавыя падзеі. «Калі, вядома, напярэдаднi яго не адбудзецца форс-мажорная сітуацыя. Напрыклад, не адбудзецца чарговы востры інцыдэнт у спрэчным Кашміры. Для гэтага, як правіла, не патрабуецца асаблівых прычын, эскалацыя там адбываецца часта пад канкрэтную падзею», — сказаў аналітык.
«Тэндэнцыя кансалідацыі лакаматываў ШАС, якая азначылася на яе прасторы на фоне тарыфна-санкцыйных маніпуляцый ЗША, адкрывае акно магчымасцей і для даўно наспяваючай перазагрузкі беларуска-індыйскіх адносін. У мэтах інфармацыйна-аналітычнага суправаджэння спадарожных працэсаў БІСД сумесна з індыйскімі партнёрамі працягвае паслядоўна і мэтанакіравана прасоўваць ідэю запуску беларуска-індыйскага экспертнага дыялогу «Няміга-Ямуна», — дапаўніў Юрый Ярмалінскі.