Месенджары масавага паражэння
Сёння няма больш магутнай, ёмістай і аператыўнай крыніцы інфармацыі, чым інтэрнет. Ён стаў магутнай і таму небяспечнай сілай. Выкарыстоўваючы сацыяльныя сеткі і месенджары, арганізатары беспарадкаў атрымліваюць дадатковыя магчымасці для мабілізацыі добраахвотнікаў, гатовых аказаць падтрымку лідарам, для інструктавання ўдзельнікаў мерапрыемства, збору фінансавай дапамогі. З’ява не новая. Сацыяльныя сеткі і падобныя інтэрнет-сэрвісы ўпершыню адыгралі важную роль у буйных акцыях масавага пратэсту ў час «арабскай вясны». Акцыі ў Тунісе нават сталі называць «твітар-рэвалюцыяй». Некаторыя аналітыкі сцвярджалі, што без сацыяльных сетак «арабская вясна» не адбыласа б зусім. Натуральна, урады па ўсім свеце рэагуюць на новы від зброі: у Кітаі, Францыі, Іране, Расіі заканадаўча дазволена блакіраваць інтэрнет, асобныя сайты або месенджары. Як перамагчы ў інфармацыйным проціборстве? Гэту тэму «СБ. Беларусь сёння» прапанавала абмеркаваць афіцыйнаму прадстаўніку МУС Вользе Чамаданавай, члену Пастаяннай камісіі Палаты прадстаўнікоў па нацыянальнай небяспецы Марыне Лянчэўскай і аналітыку Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Віталію Дзяміраву.
Пра новыя выклікі медыяполя
Пасля жніўня дзяржава вельмі выразна усвядоміла, наколькі неабходна весці інфармацыйную работу, напаўняць медыйнае поле альтэрнатыўнай павесткай. Да рашэння гэтай задачы хутка падключыліся прафесіяналы і проста неабыякавыя людзі, блогеры,якія сталі развенчваць фэйкі, паказваць адваротны бок медаля. У самом Telegram з’явілася многа альтэрнатыўных каналаў, дзе месцамі іранічна, месцамі з сарказмам пакахваецца дзейнасць нашай псеўдаапазіцыі. Чаму псеўда? Таму што сапраўдная апазіцыя не кідае сваіх прыхільнікаў, ставіць іх інтарэсы вышэй уласнай бяспекі і тым больш не пакідае людзей дзеля замежных плюшак.
В. Дзяміраў: Узровень сеткавай агрэсіі і кібербулінга ў постсавецкіх краінах у прынцыпе вельмі высокі. Дарэчы, імкненне ў сетку карыстальнікаў з рынкаў, што яшчэ развіваюцца, адчувальна вышэй, чым у высокаразвітых краінах з больш глыбокім пранікненнем цыфры ў сацыяльна-эканамічныя працэсы.
Звярніце ўвагу: булінг між карыстальнікамі не сціхае і ў палітычна спакойны час, можа ўзнікаць спантанна па самых розных тэмах. Здаецца, пры чым тут пратэст і спробы пратэстуючых выкарыстоўваць інтэрнет у якасці інструмента для аб’яднання?
Справа ў тым, што ў многім пратэст з’яўляецца працягам той падсвядомай латэнтнай агрэсіі, якая найбольш яўна выяўляе сябе ў безбар’ернай віртуальнай прасторы.
І наўрад ці да яе прычын можна аднесці палітыку: на самой справе яна займае дастаткова малую частку паўсядзённасці ў параўнанні з вялікай колькасцю пастаянных кантактаў і ўзаемадзеянняў між самімі людзьмі.
Інтэрнет з яго пазаіерархічнай арганізацыяй вялікіх груп толькі перадумова і ўмова гарызантальнага фарміравання аўтарытэту не па інстытуцыянальна выражаных і замацаваных заслугах, а па актыўнасці (лайкі, падпісчыкі, каментарыі) і зместу паведамленняў. У гэтай сувязі ў звычайнага беларускага блогера або актывіста сеткі ўзнікае непаразуменне: якое права мае, напрыклад, філолаг, а не біёлаг судзіць пра каронавірус? У дадзеным выпадку хутчэй мандат на веданне, а не само веданне з’яўляецца кропкай адбору для вылучэння аўтарытэта.
Інфакультура і інфагігіена
В. Дзяміраў: Прыгадаем адлюстраванне будовы газу ў падручніках па фізіцы: групы падобны на разрэджаныя малекулярныя структуры з адсутнасцю трывалых сувязей. Роля сацыяльных сетак як гарызантальных каналаў сацыяльнага ўзаемадзеяння якраз і была накіравана на узмацненне дадзеных сувязей, але гэтага не адбылося. Пратэстуючыя выходзілі са сваімі знаёмымі, стаялі са сваімі знаёмымі, адыходзілі са сваімі знаёмымі, а потым працягвалі са сваімі знаёмымі ў сацыяльных сетках абмяркоўваць вынікі пратэстаў. Жнівеньскія маршы не з’яўляліся выключэннем, паколькі ўяўлялі сабой не камунікатыўнае аб’яднанне з нейкай цэльнай групавой самасвядомасцю, а, хутчэй, канектыўныя сходы атамарных суб’ектаў.
Для росту ўстойлівых камунікатыўных сувязей між вялікімі масамі людзей недастаткова простага прыросту цыфравой аўдыторыі і агульнага трыгера незадаволенасці!
З другога боку, мы бачылі на прыкладзе Ганконга, наколькі моцная і самадастатковая (гэта значыць не залежыць ад менталітэту і тыпу культуры) роля камунікацыйных тэхналогій ў наладжванні няўстойлівага аператыўнага каардынацыйнага ўзаемадзеяння, калі пратэстуючыя маглі сінхронна расступацца перад хуткай дапамогай. У гэтым сэнсе сур’ёзнай рызыкай сучаснай камунікатыўнай прасторы з’яўляецца тое, што паліттэхнолагі здольныя ў кароткія тэрміны рэалізоўваць палітычную канвертацыю энергіі сеткавай агрэсіі, факусіраваць яе ў выгадным для знешніх сіл накірунку.
З другога боку, мы бачылі на прыкладзе Ганконга, наколькі моцная і самадастатковая (гэта значыць не залежыць ад менталітэту і тыпу культуры) роля камунікацыйных тэхналогій ў наладжванні няўстойлівага аператыўнага каардынацыйнага ўзаемадзеяння, калі пратэстуючыя маглі сінхронна расступацца перад хуткай дапамогай. У гэтым сэнсе сур’ёзнай рызыкай сучаснай камунікатыўнай прасторы з’яўляецца тое, што паліттэхнолагі здольныя ў кароткія тэрміны рэалізоўваць палітычную канвертацыю энергіі сеткавай агрэсіі, факусіраваць яе ў выгадным для знешніх сіл накірунку. Гэта кіраванне, адпаведна з апошнімі прыкладамі высокатэхналагічных пратэстных кейсаў (Ганконг, ЗША і інш.), адыходзіць ад чалавечага фактару, жорсткай прывязцы да фінансавых рэсурсаў і неабходнасці шырокай кансалідуючай палітычнай павесткі. Магчымасць аператыўнага самакіравання пры дапамозе тэхнічных інструментаў прыводзіць да таго, што пратэсты могуць спантанна ўзнікаць з нагоды лакальных (засмечванне канкрэтных тэрыторый, незадаволенасць мясцовымі чыноўнікамі, пэўнымі публічнымі заявамі), а не сістэмных абставін.
Поўны артыкул чытайце ў рускамоўнай версіі сайта "Беларусь Сёння"