СКАЖЫНЕМАЎЧЫ (27.08.2025)
(друкаваная версія інтэрв’ю)
Аналітык БІСД, кіраўнік Цэнтра даследаванняў ШАС і БРІКС Юрый Ярмалінскі 27 жніўня 2025 года адказаў на пытанні вядучых праграмы «Скажынемаўчы» Вікторыі Паповай і Таццяны Шчарбiной.
Гаворка ішла пра будучы ў кітайскім Цяньцзіні Саміт кіраўнікоў дзяржаў-членаў ШАС (31 жніўня – 1 верасня), пра асобныя аспекты ўзаемадзеяння Беларусі з БРІКС, а таксама пра тое, як БІСД ўбудоўваецца ў экспертныя трэкi гэтых двух міжнародных блокаў.
Вядучыя: Праз некалькі дзён у кітайскім Цяньцзіні пройдзе саміт ШАС, дзе збяруцца лідары больш за 20 краін і кіраўнікі міжнародных арганізацый. І гэта будзе найбуйнейшы саміт з моманту стварэння Арганізацыі. Што ў парадку дня, якія пытанні плануецца абмеркаваць?
Ярмалінскі Ю.М.: На будучым саміце ШАС традыцыйна будзе абмяркоўвацца шырокі спектр пытанняў. Гэта гандаль, інвестыцыі, навука, тэхналогіі, інавацыі, механізмы фінансавага забеспячэння праектнай дзейнасці. Таксама ў парадку дня ўмацаванне супрацоўніцтва ў галіне энергетыкі, узаемасувязі, лічбавай эканомікі, «зялёных» тэхналогій. Само сабой, будзе гаворка і пра бяспеку (куды без яе). Вянцом усіх абмеркаванняў стане «Цяньцзінская дэкларацыя», якая адлюстроўвае агульную пазіцыю краін-членаў па актуальным міжнародным і рэгіянальным парадку дня. У праекце дакумента больш за 80 пазіцый! Упэўнены, што прынятыя рашэнні яшчэ больш умацуюць інстытуцыянальны фундамент ШАС.
Вядучыя: Будзе таксама праведзены саміт ШАС+. Упершыню такое мерапрыемства адбылося ў мінулым годзе ў Астане. Чаму спатрэбіўся такі фармат?
Ярмалінскі Ю.М.: Фармат «ШАС+» прадугледжвае шырэйшую дыскусію з удзелам кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў не толькі членаў, але і партнёраў па дыялогу, назіральнікаў, іншых запрошаных лідараў. Такі падыход падкрэслівае адкрыты характар ШАС, яе прыхільнасць шматбаковаці і плюралізму меркаванняў і пазіцый. У гэтым годзе сустрэча ў такім фармаце пройдзе 1 верасня сумежна з пасяджэннем савета кіраўнікоў дзяржаў з удзелам прадстаўнікоў каля 30 краін і шматбаковіх аб’яднанняў.
Вядучыя: Ці могуць на будучым саміце быць прыняты рашэнні аб уключэнні ў склад Арганізацыі новых членаў, новых назіральнікаў і партнёраў па дыялогу? Якія гэта могуць быць краіны?
Ярмалінскі Ю.М.: Дзверы Арганізацыі адкрыты, пашырэнне ў будучыні магчыма, цікавасць да ўступлення выказваюць усё больш краін. Нядаўна свае амбіцыі ў гэтым кірунку выказвала Арменія. Узгоднены праект рашэння аб наданні статусу партнёра па дыялогу Лаосу. І хоць павелічэнне ўзмацняе агульную магутнасць і ўплыў Арганізацыі, гэта ніколі не было самамэтай, а з’яўляецца натуральным вынікам яе развіцця.
Вядучыя: Наша краіна стала паўнапраўным удзельнікам ШАС у ліпені 2024 года. Як бы вы ацанілі першы год членства Беларусі ў Арганізацыі?
Ярмалінскі Ю.М.: Прайшоўшы год у статусе паўнапраўнага члена ШАС пацвердзіў правату раней абранага Рэспублікай Беларусь стратэгічнага курса на ўступленне ў гэтую Арганізацыю – мы сталі мацней самі і ўмацавалі яе базіс. Беларусь максімальна інтэгравалася і ўмацавала сваю прысутнасць на ўсіх галіновых трэкi яе дзейнасці.
Вядучыя: Нямала дзяржаў маюць статус назіральніка або партнёра па дыялогу. Што перашкаджае ўключэнню іх у склад Арганізацыі як паўнапраўных членаў – іх не самая вялікая зацікаўленасць ці ёсць нейкія пэўныя перашкоды?
Ярмалінскі Ю.М.: У ШАС зараз 14 партнёраў па дыялогу і дзве краіны-назіральнікі. Тут няма ніякіх відавочных перашкод. Акрамя чыста працэдурных аспектаў, кожны выбірае для сябе найбольш камфортны на дадзены момант статус. Справа толькі ў гэтым. Ідзе гаворка пра суверэнны выбар канкрэтнай незалежнай дзяржавы з улікам яе бягучых нацыянальных інтарэсаў. Таму і прывабна ШАС!
Вядучыя: У наступным годзе ШАС адзначыць 25-годдзе. Для такой арганізацыі гэта шмат ці мала?
Ярмалінскі Ю.М.: Лічу, што па сённяшніх часах гэтага дастаткова, каб здзейснiцца, стаць самадастатковай і ўпэўнена заявіць пра сябе на міжнароднай арэне.
Арганізацыя сёння вельмi адрозніваецца ад створанай на заранку ХХІ стагоддзя «шанхайскай пяцёркі». Хоць з пункту гледжання гістарычнай рэтраспектывы 25 гадоў – гэта імгненне. Іншае пытанне, што міжнароднае асяроддзе, якое дынамічна змяняецца, з суправаджальнымі рызыкамі і выклікамі робіць яе «сталенне» хутчэйшым, чым калі б гэта адбывалася ў звычайных параўнальна камфортных умовах. Такая ранняя акселерацыя, тым больш на фоне рэгулярнага геапалітычнага стрэсу, мае свае эфекты, якія патрабуюць пастаяннай карэкцыі.
Вядучыя: На будучым саміце плануецца прыняць новую 10-гадовую Стратэгію развіцця ШАС да 2035 года. Тэрмін дзеяння папярэдняй якраз у гэтым годзе сканчаецца. Што ўдалося рэалізаваць з пазначанага ў Стратэгіі? Што зрабіць не ўдалося і па якіх прычынах?
Ярмалінскі Ю.М.: Так, такі дакумент падрыхтаваны. Мы ганарымся тым, што БІСД па сваёй лініі ўдзельнічаў у яго ўзгадненні ў частцы, якая датычыцца трэка экспертнай дыпламатыі. Аднак Стратэгія – гэта канцэптуальны дакумент, а не план дзеянняў з канкрэтнымі мерапрыемствамі, тэрмінамі і адказнымі. Яна адлюстроўвае агульнае бачанне прынцыпаў, доўгатэрміновых арыенціраў і кірункаў эвалюцыі ШАС з улікам набытага вопыту і працэсу мадэрнізацыі, які працягваецца. Таму разважаць у катэгорыях «зроблена/не зроблена» і па якіх прычынах было б некарэктна.
Лічу вялікім поспехам тое, што ва ўмовах сённяшняй няпэўнасці і турбулентнасці, калі міжнародная абстаноўка змяняецца некалькі разоў на дзень, ШАС здолела выйсці на такі шырокі гарызонт планавання. Упэўнены, што Стратэгія-2035 складзена ў духу пераемнасці, у тым ліку з улікам праведзенай Сакратарыятам ШАС і іншымі зацікаўленымі рэвізіі яе папярэдняй рэдакцыі.
Вядучыя: Рэгіянальная сістэма бяспекі была адной з мэт стварэння ШАС. Ці ўдалося выйсці на поўную гатоўнасць да правядзення контртэрарыстычных або міратворчых аперацый?
Ярмалінскі Ю.М.: Сапраўды, ШАС стваралася як дыскусійная пляцоўка кіраўнікоў дзяржаў па праблеме ўрэгулявання памежных пытанняў і ўмацавання рэгіянальнай бяспекі ў Цэнтральнай Азіі, у тым ліку праз сумесную барацьбу з «трыма сіламі зла» – тэрарызмам, сепаратызмам і экстрэмізмам. ШАС сёння праводзіць антытэрарыстычныя і камандна-штабныя вучэнні, абменьваецца адпаведнай інфармацыяй. Але ў яе арсенале няма такога інструмента, як міратворчыя сілы ў традыцыйным разуменні. Аднак не варта забываць, што такія члены ШАС, як Беларусь, Расія, Казахстан, Кыргызстан і Таджыкістан, уваходзяць і ў АДКБ, дзе ёсць Калектыўныя сілы аператыўнага рэагавання.
Вядучыя: Якія меры можа прадпрыняць ШАС для ўзмацнення бяспекі ў рэгіёне?
Ярмалінскі Ю.М.: У Ташкенце на базе РАТС ШАС вырашана стварыць Універсальны цэнтр па супрацьдзеянні выклікам і пагрозам бяспекі. У Душанбэ – Антынаркатычны цэнтр. У Бішкеку будзе сфарміраваная структура па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю. Абмяркоўваецца ініцыятыва казахскага боку па стварэнні ў Алматы Цэнтра інфармацыйнай бяспекі. Гэтыя механізмы прызначаны стварыць дадатковыя магчымасці для эфектыўнага падаўлення сучасных рызык, выклікаў і пагроз.
Вядучыя: Як бы вы ацанілі перспектывы ўзмацнення эканамічнага складальніка у рамках ШАС? У прыватнасці, стварэнне банка ШАС, стварэнне паўнавартаснай зоны свабоднага гандлю ў рамках аб’яднання?
Ярмалінскі Ю.М.: Такія ініцыятывы безумоўна варта толькі вітаць, улічваючы, што эканамічная інтэграцыя ў ШАС значна адстае ад палітычнага трэка. Бо ўсе гэтыя рашэнні, а таксама Стратэгія-2035, Праграма шматбаковага гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва, Стратэгія эканамічнага развіцця да 2030 года, а таксама іншыя дакументы ствараюць пад гэта неабходную інфраструктуру.
Аднак я б устрымаўся ад далёка ідучых прагнозных ацэнак. Хочацца толькі спадзявацца, што эканамічная інтэграцыя на прасторы ШАС у наступныя дзесяць гадоў будзе праходзіць больш дынамічна і эфектыўна, чым у папярэдні перыяд. Як сказаў адзін мой калега, «ШАС і БРІКС – гэта пакуль не пра бухгалтэрыю». Занадта шмат розных нюансаў на ўзроўні краін-членаў.
У той жа час, калі частка дзяржаў-членаў ШАС знаходзіцца пад эканамічнымі і палітычнымі санкцыямі, а іншыя рызыкуюць трапіць пад другасныя, гэта робіць паглыбленне шматбаковага гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва ў ШАС больш крытычнай і неадкладнай неабходнасцю.
Вядучыя: Наколькі нам вядома, кожны член ШАС мае права вета, усе рашэнні прымаюцца на аснове кансэнсусу. Як удзельнікам з рознымі маштабамі, культурай і рэлігіямі ўсё ж удзельнічаць у гэтым кансэнсусе і дамагацца згоды?
Ярмалінскі Ю.М.: Гэта вынік напружанай шматузроўневай і шматступеннай дыпламатыі, прычым закуліснай, непублічнай. Важную ролю гуляе агульнасць мэт і інтарэсаў, палітычная воля лідараў – вытворныя «шанхайскага духу». Хоць часам бываюць і збоі, калі асобныя краіны-члены адмаўляюцца падпісваць тыя ці іншыя дакументы альбо робяць гэта з агаворкамі. І гэта нармальна ў сілу іх аб’ектыўных адрозненняў! Дарэчы, некаторыя аналітыкі выказваюцца за перагляд прынцыпу кансэнсусу ў бок прынцыпу простай большасці, асабліва па ключавых пытаннях эканамічнай парадку дня. Я схільны пагадзіцца з такім падыходам. Магчыма, дазволіла б прымаць хуткія і больш рашучыя дзеянні, даць жыццё многім ініцыятывам, прычым пры неабавязковасці такіх рашэнняў для нязгодных. Але гэтае пытанне – выключная прэрагатыва кіраўнікоў дзяржаў-членаў ШАС.
Вядучыя: На саміце чакаецца прысутнасць лідараў краін, якія часам не вельмі дружалюбна ставяцца адзін да аднаго. Ці можа гэта паўплываць на ход мерапрыемства і неяк перашкодзіць прыняццю некаторых рашэнняў?
Ярмалінскі Ю.М.: Паўтаруся, гэта пытанне прэвентыўнай шматбаковай дыпламатыі, асабліва на ўзроўні лідэраў, плюс іх элементарная палітычная і стратэгічная культура. Я не ўзгадаю ніводнага саміту, каб ён быў азмрочаны публічным скандалам. Складана ўявіць, што нехта з запрошаных палітыкаў высокага рангу прыедзе ў Цяньцзінь, каб там зладзіць дэмарш. Як гэта выглядае і чым багата дастаткова ўспомніць лютаўскі эпізод у Авальнай зале Белага дома.
Вядучыя: З Вашынгтону гучалі пагрозы ў адрас БРІКС, што з гэтым аб’яднаннем трэба змагацца, бо яно падрывае інтарэсы ЗША. У адрас ШАС такіх заяў, быццам бы, не было. ШАС не выклікае ў ЗША асцярог?
Ярмалінскі Ю.М.: Сапраўды, такія пагрозы нядаўна мелі месца. Складвалася так, што менавіта БРІКС успрымаецца на Захадзе як галоўны эканамічны антыпод. Тут шмат у чым вінаваты і мы самі, калі ў пагоні за ілюзорнай сенсацыяй пачынаем безадказна і публічна разважаць на розныя адчувальныя тэмы, супрацьпастаўляючы долару ЗША віртуальную «агульную валюту» БРІКС, дражнячы і правакуючы гегемона, які хоць i драхлее, але ўсё ж пакуль iм з’яўляецца. Нездарма ж кажуць - фінансы любяць цішыню! Але, самае галоўнае, трэба памятаць, што касцяк БРІКС - гэта тая ж ШАС! Так што пагрозы цалкам адносныя (хай і ўскосна) у адрас і гэтай арганізацыі. Тым больш «вінаватых» амерыканцы знаходзяць хутка. Для мінімізацыі такіх рызык трэба адыходзіць ад рыторыкі супрацьпастаўлення Захаду да наратываў самадастатковасці, робячы акцэнт на ўстойлівым развіцці менавіта на прасторы БРІКС і ШАС.
Вядучыя: Беларусь на дадзены момант з’яўляецца краінай-партнёрам БРІКС (з студзеня 2025). Якія нашы перспектывы стаць паўнапраўным членам?
Ярмалінскі Ю.М.: Згодна з ацэнкамі МЗС Беларусі, шанцы на паўнапраўны ўдзел у БРІКС, што пазіцыянуецца як прыярытэтная знешнепалітычная задача, у нас дастаткова вялікія. Аднак, на мой погляд, нам спачатку трэба добра азнаёміцца і асвоіцца ўнутры ў статусе краіны-партнёра, вывучыць механіку асноўных працэсаў і механізмаў. Членства – гэта не самамэта, а напружаная штодзённая праца. Дарэчы, БІСД у рамках зацверджанай Кіраўніком дзяржавы «Стратэгіі дзеянняў па рэалізацыі знешняй палітыкі Рэспублікі Беларусь у рамках удзелу ў дзейнасці БРІКС» прапрацоўвае пытанне свайго падключэння да дзейнасці Савета экспертных цэнтраў БРІКС – міжнароднай дыялогавай пляцоўкі, якая аб'ядноўвае вядучыя даследчыя інстытуты і аналітычныя цэнтры краін-членаў.
Вядучыя: Ваша цытата: «Удзел Беларусі ў ШАС і БРІКС даюць ёй свабоду геапалітычнага манеўру». Можаце патлумачыць гэты тэзic?
Ярмалінскі Ю.М.: Калі коратка – гэта наяўнасць у любы момант стратэгічнай альтэрнатывы або запаснога плана. Гаворачы больш акадэмічна: свабода геапалітычнага манеўру – гэта магчымасць і здольнасць дзяржавы самастойна, без умяшання звонку, вызначаць і праводзіць сваю знешнюю палітыку, выбіраць партнёраў і саюзнікаў у эканоміцы і гандлі, прымаць незалежныя рашэнні ў сферы абароны і бяспекі ў адпаведнасці з бягучымі нацыянальнымі інтарэсамі.
Вядучыя: Цi гатовы краіны ШАС і БРІКС супрацьстаяць пагрозам з ЗША? Ёсць патэнцыял супрацьстаяння гегемону?
Ярмалінскі Ю.М.: Патэнцыял безумоўна ёсць, дастаткова паглядзець на эканамічныя і ваенныя профілі ключавых дзяржаў-членаў абодвух блокаў. Аднак гэта неабходнае, але не дастатковая ўмова. Лепшы адказ на выклікі і пагрозы – гэта наша згуртаванасць і адзінства. ШАС сёння праходзіць гістарычны стрэс-тэст, магчыма, самы сур’ёзны за ўсю гісторыю. Мы бачым, як моцныя гэтага свету праз гандлёвыя тарыфы (па сутнасці, палітычныя санкцыі) пад «соусам» квазіміратворчасці ўжо пасягаюць на суверэнітэт і бяспеку нават самых магутных членаў арганізацыі. Толькі разам мы зможам вырашыць свае праблемы і рэалізаваць наяўныя перавагі. Мы абавязаны кансалідавацца ў зоне адказнасці ШАС, каб стаць мацнейшымі. Калі ўсе краіны-члены прадпрымаюць для гэтага канкрэтныя намаганні, ніхто, нідзе і ніколі не зможа дэстабілізаваць абстаноўку.
Вядучыя: Індыя ўжо нядаўна адмовілася ісці на повадзе ў Трампа. Ці могуць тарыфы падштурхнуць Індыю да Расіі і Кітая, а не спыніць адносіны? Якія магчымасці гэта можа адкрыць для Беларусі?
Ярмалінскі Ю.М.: Адносіны не спыняцца – занадта моцная інстытуцыйная «пупавіна» і ўзаемныя стратэгічныя залежнасці. Не варта ігнараваць і чатырохмільённую індыйскую дыяспару ў ЗША, дастаткова ўплывовую і ўбудаваную ў асноўныя цэнтры прыняцця рашэнняў. Гэта сур’ёзны рэсурс Нью-Дэлі. Але застанецца крыўда на публічную абразу нацыянальнай годнасці дзяржавы, якая расце, што знізіць узровень даверу ў адносінах. Гэтыя фактары будуць уплываць на прыняцце стратэгічных рашэнняў у доўгатэрміновай перспектыве, а таксама стымуляваць (што ўжо адбываецца) дыверсіфікацыю знешняга гандлю на прастору ШАС, БРІКС, АСЕАН, а таксама ў Афрыку – на Глабальны Поўдзень – у рамках балансуючых стратэгій. Адначасова, нягледзячы на фундаментальныя супярэчнасці і захаванне недаверу, Індыя працягне выраўноўваць (наколькі магчыма) адносіны з Кітаем – гэтыя працэсы запушчаны казанскай сустрэчай лідараў на саміце БРІКС у 2024 годзе. Паралельна Нью-Дэлі будзе шукаць рэзервы для нарошчвання ўсебаковага супрацоўніцтва з Масквой. Штодзённая дыпламатыя высокага ўзроўню апошніх месяцаў паміж трыма сталіцамі дазваляе гаварыць пра магчымасць аднаўлення замарожанага з 2018 года дыялогавага фармату РIК (Расія, Індыя, Кітай). Асноўнае пытанне – ці ўдасца бакам, асабліва Індыі і Кітаю, вырашыць існуючыя супярэчнасці і перайсці ад сітуацыйнага рэагавання на дзеянні ЗША да доўгатэрміновага стратэгічнага супрацоўніцтва.
У дачыненні да нашага двухбаковага парадку дня, на мой погляд, «момант ісціны», які адбыўся ў Індыі на фоне тарыфна-санкцыйнага кульбіту ЗША, адкрывае акно магчымасцей для айчыннай дыпламатыі ў кантэксце даўно назрэлых перазагрузак беларуска-індыйскіх адносін. Добрую аснову для гэтага стварае будучы саміт ШАС у кітайскім Цяньцзіні.
Вядучыя: Вы сталі ініцыятарам стварэння Беларуска-Індыйскага экспертнага дыялогу «Няміга – Ямуна». Раскажыце пра яго падрабязней.
Ярмалінскі Ю.М.: Многіх дэталяў пакуль не будзе, бо пытанне знаходзіцца ў стадыі ўзгаднення і афіцыйнага разгляду. Магу сказаць, што БІСД імкнецца ісці ў нагу з часам і нават апярэджваць яго, падрыхтоўваючы ў межах сваёй кампетэнцыі адпаведную экспертную пляцоўку пад будучы двухбаковы парадак дня. Ідэя ўзнікла ў 2024 годзе падчас удзелу ў міжнароднай канферэнцыі «Raisina Dialogue» у Нью-Дэлі, была занесена на паперу і перададзена індыйскім калегам, аднак адразу свайго развіцця не атрымала. У гэтым годзе мы ўдакладнілі яе мэты і падвялі культурна-цывілізацыйную базу, тым самым трапіўшы ў «нерв» нашых партнёраў – і работа пайшла. Адсюль і назва «Няміга – Ямуна», сакральныя для абедзвюх дзяржаў і народаў водныя артэрыі. Пры паспяховым збегу акалічнасцяў да канца бягучага года чакаем прыняцце адпаведнага рашэння. Будзем трымаць у курсе!
Вядучыя: У студзені гэтага года ў БІСД з візітам пабываў генеральны сакратар ШАС Нурлан Ермекбаеў. У маі вы ўдзельнічалі ў ХХ пасяджэнні Форуму ШАС. Як развіваецца супрацоўніцтва БІСД і ШАС?
Ярмалінскі Ю.М.: Запушчаны цыкл тэматычных лекцый акрэдытаваных у Мінску паслоў краін-членаў ШАС. У нас ужо пабываў кіраўнік дыпмісіі Кітая. Ідуць перамовы з пасольствамі Індыі, Пакістана, Расіі, Ірана, Казахстана. У Нью-Дэлі партнёрам з нацыянальных даследчых цэнтраў краін-членаў перададзены праект Канцэпцыі экспертнай дыпламатыі ШАС. Гэта наша першая ініцыятыва ў новым статусе, якая ставіць мэту сістэматызаваць і інстытуцыяналізаваць ролю экспертна-аналітычнай супольнасці на прасторы арганізацыі. Па лініі Кансорцыума эканамічных аналітычных цэнтраў ідзе падрыхтоўка штогадовага аналітычнага дакладу да 24-га пасяджэння СГП ШАС на тэму: «Прыярытэтныя напрамкі нарошчвання гандлёва-прамысловага супрацоўніцтва ў рэгіёне ШАС з улікам рэалізацыі мэт устойлівага развіцця дзяржаў-членаў». Распрацаваны праект Палажэння аб Грамадскім навукова-экспертным савеце БІСД па пытаннях ШАС. Праводзіцца планамерная работа на двухбаковых трэках з партнёрамі з краін-членаў, партнёрамі па дыялогу і назіральнікамі. Мы рыхтуемся да сустрэч з многімі з іх у кастрычніку на палях III Мінскай міжнароднай канферэнцыі па еўразійскай бяспецы.
Вядучыя: Яшчэ ў 2022 годзе на саміце ў Самаркандзе Аляксандр Лукашэнка заявіў, што ШАС ператвараецца з рэгіянальнай арганізацыі ў глабальную і падкрэсліў: "Важна не ўпусціць момант". Прайшло тры гады. Як вам бачыцца – мы не ўпусцілі момант?
Ярмалінскі Ю.М.: Гэтае пытанне нельга разглядаць ізалявана і ў адрыве ад агульнага кантэксту. Тры гады – занадта мала для рэалізацыі глабальнага праекта, каб рабіць нават папярэднія высновы. Пакуль усё ў працэсе. На мой погляд, не трэба імкнуцца да глабалізму, а вырашаць «земныя» праблемы, якіх у рэгіёне ШАС нямала. Асабліва калі ўлічыць стан такіх глабальных платформаў, як ААН і АБСЕ. Магчыма, менавіта гэта вызначае сённяшнюю сілу і прывабнасць ШАС і БРІКС. Спачатку трэба «прывесці ў належны бой» тое, што ўжо створана і працуе, а потым маштабаваць гэтыя лепшыя практыкі ў глабальным маштабе.
Вядучыя: Большасць дзяржаў-членаў ШАС былі саюзнікамі ў барацьбе з гітлераўскай кааліцыяй, унеслі вырашальны ўклад у разгром нацысцкіх акупантаў і японскіх мілітарыстаў. Не выпадкова саміт пройдзе напярэдадні Параду Перамогі ў Пекіне?
Ярмалінскі Ю.М.: Для аналітыка любая выпадковасць – гэта да канца не вывучаная заканамернасць. У міжнародных справах усе выпадковасці не выпадковыя, а сімвалізм гуляе важнейшую сігнальную ролю. Асабліва на Усходзе, у Азіі. Тым больш у такой трывожнай міжнароднай абстаноўцы, калі руйнуецца стары сусветны парадак. Калі мы звернем увагу, то большасць самітаў ШАС праходзяць летам, у асноўным у ліпені. А тут усё зрушана бліжэй да верасня, прычым у прывязцы да канкрэтнай памятнай даты. Пытанні гістарычнай памяці і гістарычнай праўды сёння актуальныя для ўсіх, у тым ліку Кітай. Верагодна, паводле задумы арганізатараў, сімвалізм тут у тым, што, як і 80 гадоў таму, прагрэсіўная сусветная большасць зноў супрацьстаіць калектыўнаму глабальнаму злу. А Пекін і Масква разам з краінамі-аднадумцамі знаходзяцца ў авангардзе гэтай барацьбы. Парад - гэта заўсёды дэманстрацыя сілы! Рэакцыя ЕС і Японіі на гэту будучую падзею - ускоснае пацвярджэнне такой гіпотэзы. Мяркую, для ўважлівага і ўдумлівага назіральніка і будучы саміт ШАС, і ваенны парад у Пекіне дадуць багатую ежу для разважанняў і экспертных пошукаў.