Інтэрв'ю Caliber.Az з кандыдатам палітычных навук, галоўным саветнiкам Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Анатолем Баяшовым.
С Дзяржаўны візіт Прэзідэнта Беларусі Аляксандра Лукашэнкі ў Азербайджан аказаўся вельмі насычаным па сваёй праграме. Відавочна, што мы назіраем актыўнае пашырэнне партнёрства Баку і Мінска. Якія аспекты, на ваш погляд, тут можна вылучыць асабліва, што мае стратэгічную значымасць?
– Перш за ўсё хацеў адзначыць, што дзяржаўны візіт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь – гэта знакавая падзея, якая пацвярджае братэрскае сяброўства і цеснае ўзаемадзеянне на працягу ўсіх гадоў незалежнасці. Аляксандр Лукашэнка падтрымлівае цёплыя, даверныя адносіны з Ільхамам Аліевым, быў знаёмы і цесна працаваў з Гейдарам Аліевым. Летась мы адзначылі 100 гадоў з дня нараджэння агульнанацыянальнага лідара азербайджанскага народа.
Стратэгічную значнасць, на мой погляд, уяўляюць дамоўленасці па пашырэнні прамысловай кааперацыі і запуску сумесных вытворчасцяў для аднаўлення Карабаха і Усходняга Зангезура. У цэлым Баку і Мінск дамовіліся аб многім: напрыклад, ідзе работа па запуску сумесных вытворчасцей комплексных мінеральных угнаенняў, пажарнай тэхнікі, ліфтавага абсталявання, медыцынскіх прэпаратаў, намечана павелічэнне вытворчых магутнасцей сумесных зборак Мінскага трактарнага завода і Гянджынскага аўтамабільнага завода, пашырэнне выпуску электробусаў і збожжаўборачных камбайнаў. Ёсць дамоўленасць павялічыць беларускі экспарт буйной рагатай жывёлы і малочнай прадукцыі, пашырыць экспарт лесаматэрыялаў.
Таксама будзе ўмацоўвацца гуманітарнае супрацоўніцтва, у прыватнасці ў галіне прафесійнай тэхнічнай адукацыі. На вызваленых тэрыторыях будуюцца новыя ўніверсітэты, дзе спатрэбіцца вопыт беларускіх спецыялістаў. Акрамя таго, чакаецца актывізацыя развіцця кантактаў у галіне спорту, асабліва па лініі адзінаборстваў, напрыклад, таэквандо, самба, дзюдо і рукапашны бой.
– Візіт Прэзідэнта Беларусі на вызваленыя тэрыторыі ахапіў адразу некалькі раёнаў. Вельмі запомніўся па сваёй насычанасці візіт лідараў у Шушу. Як ставяцца ў Беларусі да факту вызвалення сваіх тэрыторый Азербайджанам? Што з візіту ў Шушу вы вылучылі б асабліва?
– Сапраўды, знаёмства з Шушой зрабіла на прэзідэнта Лукашэнку глыбокае ўражанне. Бясспрэчна, што Шуша стала мадэллю стваральнай палітыкі і запуску мірнага парадку развіцця рэгіёна. Акрамя крытычнай інфраструктуры, лагістыкі і ваеннага значэння, Шуша вылучаецца як культурна-гістарычны цэнтр Азербайджана. Гэта фармуе аснову для стварэння свайго роду эталона адраджэння вызваленых тэрыторый, асаблівую рэгіянальную ідэнтычнасць для краіны, азербайджанскага народа. Менавіта з гэтай прычыны візіт прэзідэнтаў у творчы цэнтр, адрэстаўраваны Фондам Гейдара Аліева, на мой погляд, падкрэсліў высокае значэнне музеяў і помнікаў і, як следства, гістарычнай памяці ў развіцці вызваленага раёна. Думаю, што эталонны характар развіцця Шушы ўключае ў тым ліку і адладжаныя механізмы кіравання, таму прэзідэнты ў ходзе паездкі ў Шушу акцэнтавалі ўвагу на сучасных тэхналогіях працы грамадскага транспарту і адзіных цэнтрах госуслуг. У дадзеным выпадку гэта запуск у Шушы электробусаў і стварэнне цэнтраў дзяржпаслуг «Асан Хiдмят».
– Беларускі інстытут стратэгічных даследаванняў не адзін год актыўна супрацоўнічае з азербайджанскім цэнтрам аналізу міжнародных адносін (ЦАМА), у тым ліку быў праведзены сумесны аналіз патэнцыялу лагістыкі на вызваленых тэрыторыях. Можаце расказаць пра гэта больш падрабязна?
– Беларускі інстытут стратэгічных даследаванняў (БІСД) быў заснаваны Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь 12 лютага 2019 года ў мэтах інфармацыйна-аналітычнага забеспячэння дзейнасці дзяржаўных органаў і службовых асоб па стратэгічных напрамках знешняй і ўнутранай палітыкі. Ужо ў 2019 годзе, 5 лістапада, паміж БІСД і ЦАМА быў падпісаны мемарандум аб узаемадзеянні. З тых часоў мы падтрымліваем рэгулярнае ўзаемадзеянне на ўзроўні кіраўніцтва і аналітыкаў. Мы вельмі цэнім магчымасць абменьвацца вопытам з азербайджанскімі аналітыкамі наўпрост і без пасрэднікаў для забеспячэння стратэгічных нацыянальных інтарэсаў нашых краін. Дзякуем усю экспертную супольнасць Азербайджана, з кім працуем, за ўзаемадзеянне.
У пачатку 2024 года аналітыкі БІСД і ЦАМА правялі сумеснае даследаванне перспектыў спалучэння міжнародных транспартных калідораў з удзелам Азербайджана і Беларусі. Вынікам даследавання стаў аналітычны даклад аб транспартна-лагістычных прыярытэтах дзвюх краін, патэнцыяле спалучэння міжнародна-транспартных калідораў, а таксама напрамках актывізацыі двухбаковага ўзаемадзеяння. Даклад, у прыватнасці, апублікаваны на сайце ЦАМА. У цэлым мы прыйшлі да высновы аб мэтазгоднасці правядзення міжрэгіянальнага форуму паміж Беларуссю і Азербайджанам, выгадных перспектывах запуску сумеснай вытворчасці кантэйнераў і рухомага чыгуначнага саставу, вывучэнні рызык і мадэляў прадухілення канфліктаў. Гатовы і далей развіваць наша экспертнае ўзаемадзеянне.
– Мяркуючы па выніках візіту, Беларусь мае намер заняцца ў Карабаху вялікай будоўляй. Аб планах Беларусі пабудаваць у Карабаху населены пункт на 420 сем'яў распавёў міністр архітэктуры і будаўніцтва Руслан Пархамовіч. Якімі менавіта ноу-хау ў гэтай галіне можа падзяліцца Мінск?
— У Беларусі асаблівая ўвага надаецца збалансаванаму развіццю працэсаў урбанізацыі. За апошнія 20 гадоў у Беларусі пабудавана больш за 60% жылога фонду ў сельскай мясцовасці. Ёсць вопыт стварэння інфраструктуры гарадоў-спадарожнікаў і так званых малых гарадоў. У тым ліку распрацавана арыгінальная мадэль будаўніцтва такога тыпу сельскага населенага пункта, як аграгарадок; тут гаворка ідзе аб комплекснай прапрацоўцы сувязі населенага пункта з раёнам, будаўніцтве развітой гаспадарчай інфраструктуры, а не толькі жылля. Гэта прадугледжвае камфортнае транспартнае паведамленне, лёгкі доступ да грамадскіх будынкаў, улік патрэбы жыхароў у дзіцячых садках, школах і сучасных паліклініках. Так што Беларусі ёсць што прапанаваць Азербайджану ў гэтай сферы.
– На старце візіту аналітыкі казалі пра тое, што важным момантам можа стаць тэма рэгіянальнай бяспекі, дзе лідарам ёсць што абмеркаваць адзін з адным. У гэтай сувязі, напэўна, важны і ваенны складнік супрацоўніцтва нашых краін…
– Без гучных слоў, мудрая палітыка Ільхама Аліева ператварыла Азербайджан ключавым гульцом у рэгіянальных інтэграцыйных працэсах. Я думаю, што ў будучыні Баку захавае лідзіруючыя пазіцыі дзякуючы палітычнай стабільнасці, эфектыўнай сістэме дзяржаўнага кіравання, прафесійнай дыпламатыі і пісьменна адладжаным механізмам адраджэння новага Азербайджана. Не сумняваюся ў адным: Беларусь і Азербайджан заўсёды падставяць адно аднаму плячо. А Мінск паслядоўна зноў і зноў даказвае статус надзейнага партнёра і ў галіне ваенна-тэхнічнага супрацоўніцтва. З улікам таго, што ў Баку маецца рэальны баявы вопыт і патрэба ў новых узбраеннях, высокаразвіты і гадамі правераны ваенна-прамысловы комплекс Беларусі і далей будзе запатрабаваны для планамернай мадэрнізацыі абараназдольнасці Азербайджана, упэўненага замацавання мірнага парадку развіцця.