Выдаліць зялёны налёт з рубля
Знешні ціск, які не спыняецца, на Беларусь і Расію прымусіў краіны перайсці на ўзаемаразлікі ў нацыянальных валютах. Гэты крок дазволіў адысці ад залежнасці курсавых ваганняў даляра і еўра, а таксама мінімізаваць спекуляцыі на валютных рынках. Эксперты ўпэўнены: “зялёны”, які падарваў давер да сябе, хутка выйдзе са звароту. Усё гэта прыводзіць да неабходнасці стварэння наднацыянальнай формы грашовых сродкаў, якія абслугоўваюць у лепшым выпадку міжнародны таваразварот на прасторы ўсяго ЕАЭС. Яшчэ на заранку фарміравання Саюзнай дзяржавы Беларусь і Расія прапрацоўвалі пытанне стварэння адзінай валюты і выказалі адпаведныя пазіцыі на гэты конт. Як зараз прасоўваецца гэты працэс і што дасць краінам – абмеркавалі з аналітыкам БІСД Віталем Дзямiравым.
Партнёрская мадэль
Для пачатку невялікі экскурс у гісторыю пытання. Пазіцыя Расіі па фарміраванні валютнага саюза Беларусі і Расіі факусіравалася на тым, што адзіным эмісійным цэнтрам павінен быць Цэнтральны банк Расійскай Федэрацыі. Такім чынам, манетарная палітыка, на іх думку, павінна быць прэрагатывай Банка Расіі з прычыны несупастаўляльнасці памераў і структуры дзвюх эканомік. Пазіцыя ж Беларусі факусіравалася вакол раўнапраўнага саюза з захаваннем суверэнітэтаў дзвюх краін і стварэння наднацыянальных саюзных органаў прымяняльна да валютнай інтэграцыі. Гэта значыць роўны статус Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь і Цэнтральнага банка Расійскай Федэрацыі з дэлегіраваннем функцый адзінага эмісійнага цэнтра Міжбанкаўскаму валютнаму савету. Сустракаючыся са старшынёй Цэнтрабанка Эльвірай Набіулінай, Прэзідэнт Беларусі адзначыў, што ўвядзенне адзінай валюты з Расіяй – пытанне не сённяшняга дня. Дадзеная пазіцыя Аляксандра Лукашэнкі пацвярджаецца і на экспертным узроўні. З улікам вынікаў папярэдніх абмеркаванняў і бягучых рэалій спецыялісты акцэнтуюць, што на дадзены момант ключавым прыярытэтам з’яўляецца арыенцір на партнёрскую мадэль міжнароднай сістэмы грашовых разлікаў.
- Калі раней перашкодай для падобнай партнёрскай формы грашовай сістэмы эксперты называлі адрозненні ў эканамічнай мадэлі, структры і аб’ёмах нашых эканомік, то сёння назіраецца пэўная канвергенцыя, звязаная ў першую чаргу са зменамі ў самой Расіі, - лічыць аналітык БІСД Віталь Дзямiраў. – Так, нягледзячы на станоўчае ўздзеянне расійскіх прадпрыемстваў прыватнай формы ўласнасці на дынаміку паралельнага імпарту, сістэмная роля дзяржкарпарацый і ўздзеяння дзяржавы на эканоміку ў Расіі расце. Акрамя таго, адыход ад сыравіннай мадэлі развіцця эканомікі не проста заяўляўся Уладзімірам Пуціным і Міхаілам Мішусціным, але і на практыцы рэалізуецца ў кантэксце рэалізацыі саюзных праграм і выбудоўвання тэхналагічнага суверэнітэту.
Аналітык упэўнены, што менавіта перавага ў структуры знешняга гандлю сыравіны, цэны на якую вызначаюцца на сусветным рынку, робіць эканомікі ЕАЭС больш уразлівымі ў адносінах да дынамікі знешняй кан’юнктуры і менш зацікаўленымі да ўвядзення партнёрскай мадэлі валютнай сістэмы і уж тым больш адзінай валюты. Дадзеная ўразлівасць прыводзіць да цэнавай нестабільнасці і істотнай дыферэнцыяцыі між краінамі ЕАЭС у тэмпах інфляцыі, а таксама да ўзаемнай валацільнасці курсаў нацвалют, якая ў доўгатэрміновым перыядзе застаецца высокай.
- Пераадолець цяжкасці, звязаныя з уразлівасцю ў адносінах да дынамікі знешняй кан’юнктуры, рознасцю тэмпаў інфляцыі і курсавай валацільнасцю можна толькі праз уход ад сыравіннай мадэлі развіцця і выбудоўвання так званай аптымальнай валютнай зоны, - падкрэсліў Віталь Дзямiраў.
Аптымальны варыянт
Трэба адзначыць, што ў адрозненне ад адзінай валюты аптымальная валютная зона мае на ўвазе ўстанаўленне жорстка фіксаванага двухбаковага абменнага курсу – у нашым выпадку між расійскім і беларускім рублём. Нягледзячы на тое што фіксаваны абменны курс можа таксама прывесці да ўзнікнення праблем са зніжэннем канкурэнтаздольнасці і павышэннем выдаткаў для пэўных сектараў прамысловасці, калі адбываецца змена валютных курсаў на сусветных рынках, стабільнасць абменнага курсу можа садзейнічаць павелічэнню прытоку інвестыцый у прамысловасць і падтрымцы мадэрнізацыі тэхналогій і працэсаў вытворчасці, паколькі яна ліквідуе рызыку страт ад нестабільнасці валюты.
- Для пераадолення магчымых негатыўных эфектаў ад фіксаванага двухбаковага абменнага курсу неабходна павышаць мабільнасць фактараў вытворчасці, выступаючую ў якасці карэктуючага механізма замест плаваючага валютнага курсу, або рухацца ў бок канвергенцыі па крытэрыі дыверсіфіцыраванасці эканомік, - лічыць аналітык БІСД. – Гэта дазволіць хутчэй згладжваць знешнія шокі без неабходнасці звяртацца да абменнага курсу для выпраўлення перакосаў у плацёжным балансе. У выпадку дапаўнення дыверсіфіцыраванасці падобнай структурай вытворчасці будзе зніжацца верагоднасць уздзеяння асіметрычных шокаў на ўдзельнікаў валютнага саюза. У выніку плаваючы абменны курс для краін з падобнай структурай вытворчасці ў меншай ступені неабходны для супрацьдзеяння сіметрычным шокам.
Эксперт адзначае, што акрамя агульных структурных праблем, нягледзячы на значнае павелічэнне аб’ёмаў гандлю ў нацыянальных валютах, на бягучы момант большасць нацыянальных фінансавых рынкаў адрозніваецца нізкай ёмістасцю і ліквіднасцю, а таксама ў шэрагу выпадкаў адсутнасцю важных сегментаў па эфектыўнай падтрымцы ўмацавання ролі нацвалют:
- У першую чаргу гутарка ідзе аб механізмах хэджыравання валютных рызыкаў. Біржавы тэрміновы рынак, на якім яны могуць быць укаранёны, існуе толькі ў Расіі, Арменіі і Казахстане. Пры гэтым нават у гэтых краінах няма інструментаў, якія дазваляюць хеджыраваць рызыкі здзелак па абмену валют краін ЕАЭС без выкарыстання ў якасці прамежкавай іншай рэзервовай валюты. Так, на адносна буйным рынку тэрміновых валютных здзелак у Расіі амаль увесь абарот прыходзіцца на ф’ючарсы на даляр ЗША і еўра і цалкам адсутнічаюць ф’ючарскныя і апцыйныя кантракты на валюты краін ЕАЭС. На малым тэрміновым рынку Арменіі ў звароце знаходзіцца толькі ф’ючарс на даляр, але і па ім здзелкі адзінкавыя.
Задачы для “пяцёркі”
Трэба сказаць наступнае: нягледзячы на тое, што ўсе краіны ЕАЭС маюць валютны спот-рынак, гандаль валютнымі парамі краін саюза на ім займаюць нязначную долю. Асноўная прычына заключаецца ў высокіх транзацыйных выдатках, прадвызначаных вельмі малым попытам на валюты краін ЕАЭС нават у суседніх краінах. Для разлікаў і інвестыцый эканамічныя агенты, як правіла, аддаюць перавагу прымяненню рэзервовых валют, паколькі пераход праз іх з адной “мяккай” валюты ў іншую ажыццяўляць выгадней.
- Выкарыстанне “мяккіх” валют для інвеставання неэфектыўна ў пераважнай большасці выпадкаў, паколькі валацільнпсць іх абменных курсаў традыцыйна значна вышэй, чым у рэзервовых валют, а выражаныя ў іх надзейныя фінансавыя інструменты адсутнічаюць. Спрэд па рэзервовых валютах імкнецца да нуля, а эфектыўнае выкананне імі функцыі захавання кошту стымулюе інвестыцыйны попыт на фінансавыя інструменты, выражаныя ў гэтых валютах, - звярнуў увагу Віталь Дзямiраў.
На думку эксперта, вельмі важным для павелічэння ролі нацвалют ЕАЭС з’яўляецца прадастаўленне міждзяржкрэдытаў у іх.
- У цэлым дзяржаўныя трансферты займаюць значную долю ў трансмежных плацяжах ЕАЭС. Пры гэтым магчымасць даць міждзяржкрэдыты у нацвалютах як асобнага выпадку трансфертаў невялікая. Стрымліванне падобных крэдытаў выклікана тым, што экспартныя кантракты фіксуюцца ў далярах. Пры гэтым асноўная рызыка для расійскага дзяржкрэдыта ў рублях узнікае толькі ў тым выпадку, калі ён выдаецца за кошт актываў, выражаных у далярах. У астатніх выпадках рызыкі адсутнічаюць, - дадаў аналітык.
Гаворачы пра прапановы, Віталь Дзямiраў акцэнтаваў, што
У якасці эфектыўнай сярэднетэрміновай меры ў галіне пагаднення манетарнай і валютнай палітыкі магла б быць створана рэгіянальная плацёжная сістэма ЕАЭС
Гэта будзе садзейнічаць пашырэнню выкарыстання ва ўзаемным гандлю нацвалют і зніжэнню выдаткаў, звязаных з аперацыямі на валютным рынку.
- Акрамя таго, сярэднетэрміновай мерай можа стаць таксама стварэнне інструмента назірання за дынамікай руху абменных курсаў нацвалют у параўнанні з сярэднім паказчыкам па ЕАЭС і атрымання інфармацыі аб адноснай канкурэнтаздольнасці экспарту. Падобным інструментам могуць быць разліковая рэгіянальная грашовая адзінка, а таксама паказчыкі адхілення ад яе нацвалют і ступень канвергенцыі дадзеных паказчыкаў, - адзначыў аналітык БІСД. – Прымяненне разліковай грашовай адзінкі дазволіць вызначыць перспектывы пераходу ў доўгатэрміновым перыядзе да каардынацыі манетарных палітык, падобнай Еўрапейскаму механізму валютных курсаў, у форме агульнай карзіны валют з зададзеным калідорам ваганняў адносна яе або разгледзець магчымасць стварэння наднацыянальнай грашовай адзінкі – “пераводнага лічбавага рубля ЕАЭС”, які дазваляе дабіцца значнай гарманізацыі ключавых макраэканамічных параметраў без неабходнасці спынення хаджэння нацыянальных грашовых адзінак або значнага абмежавання магчымасцей нацыянальнага кіравання крэдытна-грашовай палітыкай.