На працягу апошніх дзесяцігоддзяў тэма фэйкаў у Індыі стала сур’ёзнай праблемай. І хаця краіна мае ўстойлівую і заслужаную рэпутацыю аднаго з сусветных IT-лідараў, да нядаўніх часоў улады параўнальна мала ўвагі надавалі як укараненню кібертэхналогій у сістэму кіравання, так і выкарыстанню іх для супрацьстаяння кіберпагрозам. Масла ў агонь падліў скандал вакол кансалтынгавай кампаніі “Cambridge Analytica”, якая базіруецца ў Вялікабрытаніі, – яна неправамерна выкарыстала асабістыя даныя карыстальнікаў у палітычных мэтах без іх згоды.
У якасці адэкватнага адказу на рост выклікаў у 2017 годзе урад Індыі даў старт распрацоўцы новай палітыкі (кіраўнічых прынцыпаў) у дачыненні да сацсетак для супрацьдзеяння “антыіндыйскай дзейнасці”, закліканай дапамагчы спецслужбам і сілам бяспекі эфектыўна змагацца з любой прапагандай.
Яшчэ раней, у 2013-2014 гадах, дзяржаўным Інстытутам інфармацыйных тэхналогій Indraprastha (г.Нью-Дэлі) пры фінансаванні Міністэрства электронікі і інфармацыйных тэхналогій у рамках праекта “Інтэграцыя аналітыкі з адкрытым зыходным кодам з традыцыйных крыніц і анлайнавых сацыяльных сетак для збору інфармацыі” (бюджэт – прыкладна 235 тыс. долараў ЗША) быў распрацаваны ўнікальны праграмны прадукт для кантролю кантэнту ў сацыяльных сетках – Advanced Application for Social Media Analytics, або AASMA.
У лютым 2016 года ў СМІ з’явіліся паведамленні аб планах сакратарыята Савета нацыянальнай бяспекі стварыць Нацыянальны цэнтр аналітыкі сродкаў масавай інфармацыі (National Media Analytics Centre), які павінен быў выкарыстоўваць AASMA. Паведамлялася, што гэты “софт” у рэжыме “24х7” здольны збіраць і аналізаваць “жывыя даныя” пра карыстальнікаў з некалькіх сацсетак, уключаючы Twitter, Facebook, YouTube, Flickr і Google+, аб’ядноўваць пасты, сеткі сувязяў і каментары, ідэнтыфікаваць “топ-карыстальнікаў”, праводзіць “аналіз настрояў” пастоў, класіфікаваць іх паводле “пазітыўных”, “негатыўных” або “нейтральных” катэгорый, прыдумваць імгненныя лічыльнікі для падаўлення выкліканага навінамі абурэння, “каб асабістыя меркаванні не пагражалі правапарадку і не ператвараліся ў публічныя пратэсты”.
AASMA заклікана дапамагчы “ўспомніць” мінулыя мадэлі паводзін аўтара ў сетцы, праверыць, колькі разоў ён займаў негатыўную/пазітыўную пазіцыю, перавагі вэб-сайтаў і г. д. Акрамя таго, інструмент таксама планавалася выкарыстоўваць для стварэння так званых “лабараторый сацыяльных сетак” у рэгіянальных аддзяленнях паліцыі для бягучага маніторынгу ў рэжыме рэальнага часу з мэтай аналізу настрояў у грамадстве, выяўлення паводзінскіх мадэляў, лідараў меркаванняў, складання прагнознага аналізу чаканых падзей, правядзення кампаній па “нейтралізацыі” негатыўных настрояў у сацсетках і інш. Праграма здольная адсочваць прылады карыстальнікаў і іх месцазнаходжанне і адпраўляць “апавяшчэнні” ўладам у залежнасці ад устаноўленых крытэрыяў.
У жніўні 2017 года індыйскія ўлады адклікалі тэндарную прапанову аб стварэнні цэнтра кантролю над сацсеткамі пасля таго, як Вярхоўны суд назваў гэты план спробай стварэння “дзяржавы назірання”. Але нават да таго, як планы ўрада сталі здабыткам грамадскасці, некаторыя з дзяржаўных ведамстваў прыступілі да выкарыстання гэтага “стратэгічнага” інструмента: да красавіка 2017 года больш за 40 дэпартаментаў штатаў і цэнтральнага ўрада ўзялі яго на ўзбраенне і яшчэ 75 заказалі пастаўку AASMA.
У кастрычніку 2019 года ўрад Індыі, грунтуючыся на “выпадках неправамернага выкарыстання сацсетак злачынцамі і антынацыянальнымі элементамі”, зноў вярнуўся да пытання рэгулявання іх кантэнту. Новыя заканадаўчыя рамкі павінны быць распрацаваны да сярэдзіны студзеня 2020 года. Іх мэта – павысіць адказнасць платформ сацыяльных сетак за размешчаны кантэнт, а таксама забяспечыць яго празрыстасць.
Абноўлены праект правілаў з’явіўся яшчэ ў канцы 2018 года і на гэты раз абгрунтоўваўся неабходнасцю спыніць паток фэйкавых навін, якія справакавалі ў некаторых рэгіёнах краіны хваляванні і выпадкі гвалту з чалавечымі ахвярамі. Звяртае ўвагу, што аб’ект прававога рэгулявання ў дакуменце сфармуляваны вельмі шырока, што прадугледжвае ахоп практычна любой анлайн-кампаніі – ад сацыяльных сетак і платформ электроннай камерцыі да Інтэрнэт-правайдараў. Правілы не ўстанаўліваюць выразнага азначэння тэрміна “незаконны кантэнт” з пункту гледжання індыйскіх законаў.
Прапанаваны індыйскімі ўладамі набор рэгулятыўных мер можна падзяліць на тры блокі:
па-першае, патрабаванне ад сацсетак маштабу Facebook, Google, Twitter, і TikTok адсочвання на працягу 72 гадзін па запыце праваахоўнага органа паходжання кантэнту, які не адпавядае мясцовым законам (напрыклад, парушае прыватнасць, прапагандуе нянавісць альбо ўводзіць у зман), а таксама “забаніць” гэтага карыстальніка;
па-другое, усталяванне ў правайдараў аўтаматычных тэхнічных прылад для маніторынгу трафіку, якія дазволяць ізаляваць індыйцаў ад “супрацьпраўнай інфармацыі” шляхам зачысткі платформ ад “незаконнага” кантэнту;
па-трэцяе, рэзананснае патрабаванне знізіць стандарты шыфравання паведамленняў у месенджарах так, каб улады маглі адсачыць адпраўніка.
Распрацоўшчыкі законапраекта зазначаюць, што Інтэрнэт “стаў магутным інструментам”. З аднаго боку, тэхналогіі прывялі да эканамічнага росту і сацыяльнага развіцця, з другога – фіксуецца экспанентны рост ненавісніцкіх выказванняў, фэйкавых навін, парушэння грамадскага парадку, антынароднай дзейнасці, паклёпніцкіх публікацый і іншых незаконных дзеянняў з выкарыстаннем Інтэрнэту/платформ сацсетак. Таму ўзмацненне нагляду заклікана дапамагчы ліквідаваць “пагрозы правам чалавека і нацыі, якія пастаянна растуць”, а таксама абараніць тэрытарыяльную цэласнасць, суверэнітэт і нацыянальную бяспеку.
Дадаткова на такі крок улады падштурхнуў судовы іск Facebook у сувязі з адмовай кіраўніцтва кампаніі перадаваць ім звесткі карыстальнікаў месенджара WhatsApp са спасылкай на адсутнасць у заканадаўстве такіх норм. Задавальненне такіх патрабаванняў пацягнула б злом скразнога шыфравання, што паставіла б пад пагрозу бяспеку і канфідэнцыяльнасць кліентаў.
Паводле ацэнак галіновых экспертаў, сёння ў Індыі налічваецца больш за 600 млн. анлайн-карыстальнікаў Паводле справаздачы платформы кіравання сацсеткамі Hootsuite, YouTube з’яўляецца самай папулярнай сацыяльнай сеткай, за якой ідуць Facebook, WhatsApp і Instagram. Facebook і WhatsApp маюць каля 400 млн. карыстальнікаў у Індыі, што робіць яе найбуйнейшым для кампаніі рынкам. Па прагнозах СМІ, па выніках 2019 года колькасць карыстальнікаў сацсетак у краіне дасягне 627 млн.чалавек.
Большасць назіральнікаў згаджаюцца з тым, што відавочна незаконны кантэнт неабходна рэгуляваць. Аднак падкрэсліваецца, што неабходнасць рэгуляваць усё, што не з’яўляецца відавочна незаконным, павінна быць старанна і ўсебакова вывучана.
Апаненты ўрадавай ініцыятывы падкрэсліваюць, што досвед шэрагу галін паказаў: дзяржрэгуляванне стрымлівае інавацыі і стварае манаполіі, паколькі перашкаджае выхаду пачаткоўцаў на рынак. Для краіны, якая востра мае патрэбу ў стартапах, інавацыях і інвестыцыях, новыя правілы створаць для гэтага перашкоды.
Акрамя таго, улады не валодаюць неабходнымі тэхналагічнымі магчымасцямі для выяўлення і выдалення непажаданага кантэнту ў сацсетках у неабходных маштабах або з высокай хуткадзейнасцю.
Праваабаронцы акцэнтуюць увагу на тым, што празмерны кантроль ператворыць анлайн-кампаніі ў цэнзараў і можа сур’ёзна абмежаваць свабоду слова, што, у сваю чаргу, прывядзе да “няўяўнай шкоды для дэмакратыі”.
Функцыю рэгулявання кантэнту сацсетак грамадзянскія актывісты прапануюць пакінуць самім тэхналагічным кампаніям, якія манетызуюць грамадскі рэсурс – асабістыя звесткі грамадзян. Урад павінен заахвочваць іх вызначаць і перыядычна абнаўляць стандарты кантэнту і кіраўнічыя прынцыпы па забеспячэнні іх захавання. У ідэале гэта павінна рабіцца праз незалежны орган з удзелам зацікаўленых бакоў, уключаючы грамадзянскую супольнасць і праваахоўныя органы. Акрамя таго, урад павінен стымуляваць адказнасць платформ сацсетак за відавочна незаконны кантэнт, калі ён не будзе выдалены на працягу пэўнага перыяду. Таксама неабходны празрысты і хуткі механізм кампенсацыі на выпадак узнікнення рознагалоссяў, а цяжар даказвання павінна ляжаць на ўрадзе. Нарэшце, ураду варта засяродзіцца на вырашэнні сістэмных праблем у грамадстве, бо анлайн-дыскусіі проста адлюстроўваюць працэсы, якія ўжо адбываюцца там. Лічыцца, што строгае захаванне законнасці забяспечыць большую свабоду выказвання меркаванняў у Інтэрнэце і аслабіць патрэбу ў яго рэгуляванні.
Індыйскі кейс лагічна ўкладваецца ў сусветны трэнд узмацнення інфармацыйнай бяспекі. Пасля прыняцця новых нарматыўных рамак Індыя, найвялікшая дэмакратыя ў свеце, далучыцца да дынамічнага спісу краін, якія рэгулююць сацыяльныя сеткі, уключаючы Аўстралію, Кітай і Сінгапур, а таксама ЕС.