Аналіз для практычных рашэнняў
Свет вакол становіцца ўсё больш складаным. І для прыняцця эфектыўнага і аптымальнага кіраўнічага рашэння неабходна ўлічваць бясконцую колькасць самых розных фактараў: унутраных і знешніх, палітычных і эканамічных, сацыяльных і ідэалагічных. Тым важней становіцца наяўнасць у краіне сваіх аналітычных інстытутаў і арганізацый. Уласная метадалогія аналізу і ацэнкі сітуацыі, магчымасць незалежнага прагназавання з'яўляюцца адным са складнікаў суверэнітэту і нацыянальнай бяспекі. Пяць гадоў таму ў Беларусі Указам Прэзідэнта быў створаны Беларускі інстытут стратэгічных даследаванняў (БІСД). Ключавая задача гэтай структуры – аналітычнае забеспячэнне дзейнасці вышэйшых службовых асоб дзяржавы. Аб прынцыпах працы БІСД, яго дасягненнях і перспектывах мы пагутарылі з дырэктарам Інстытута Алегам Макаравым.
Аб станаўленні
– Пяць гадоў праляцелі імкліва. Кожны год даводзілася шукаць адказы на новыя выклікі, вырашаць пастаўленыя задачы. Скрупулёзна вывучалі метадалогію і інструменты сучаснай аналітыкі, адаптавалі іх, зыходзячы з нашых умоў, рэалій, патрэбаў і магчымасцяў. Першапачаткова БІСД арыентаваўся на вывучэнне знешняга контуру. Але абвастрэнне знешнепалітычнай сітуацыі трансфармавалася ў спробы знешніх актараў актыўна ўмешвацца ў нашу ўнутраную палітыку, і гэта стала асабліва актуальным выклікам для нашай краіны. БІСД мэтанакіравана пачаў вывучаць беларускае грамадства: мы аналізавалі ўнутраныя працэсы, вялікую ўвагу надалі сацыялогіі, распрацавалі шэраг аналітычных прадуктаў. У тым ліку для аналізу інфармацыйнай прасторы, якая сёння ўсё больш становіцца люстэркам грамадскіх настрояў і меркаванняў. Два гады таму мы адкрылі рэгіянальныя аддзяленні, яны забяспечваюць вывучэнне разнастайных тэндэнцый і працэсаў на месцах.
Ацэньваць якасць нашай працы самім некарэктна: гэта павінны зрабіць спажыўцы нашай аналітыкі. Але сёння можна з упэўненасцю сказаць: за пяць гадоў Беларускі інстытут стратэгічных даследаванняў стадыю станаўлення прайшоў. Мы арганічна ўбудаваліся ў сістэму аналітычнага забеспячэння дзяржаўнага кіравання, наладзілі плённае супрацоўніцтва з усімі дзяржорганамі на рэспубліканскім і мясцовым узроўнях.
Нам удалося ўвайсці ў міжнародную гільдыю "фабрык думкі".
Нас ведаюць, паважаюць, слухаюць, запрашаюць для ўдзелу ў міжнародных праектах і падтрымліваюць нашы ініцыятывы.
Найбольш цесныя партнёрскія адносіны склаліся з калегамі з дружалюбных Беларусі дзяржаў: Расіі, Казахстана, Таджыкістана, Кітая. Пашыраецца супрацоўніцтва з аналітычнымі структурамі Турцыі, Ірана, Індыі, іншых краін.
Дарэчы, калегі з краін, кіраўнікі якіх сёння праводзяць недружалюбную ў адносінах да Беларусі палітыку, таксама не губляюць цікавасці да нашай дзейнасці. Аналітыка iнтэрнацыянальна, і "фабрыкі думкі", акрамя іншых разнастайных функцый, рэалізуюць у сваёй працы і прынцыпы "экспертнай дыпламатыі". Гістарычна супрацьстаянне не бывае вечным, адбываецца перазагрузка адносін. І ў гэтым працэсе першымі пачынаюць удзельнічаць аналітыкі, якія без папулізму знаходзяць прагматычныя і эфектыўныя рашэнні для супрацоўніцтва. Таму вельмі важна захоўваць аўтарытэт на міжнароднай арэне. У нас гэта атрымліваецца.
Несумненна, за пяць гадоў зроблена нямала. Усё гэта – дзякуючы калектыву. Нам удалося сабраць прафесійных, унікальных людзей па сваіх інтэлектуальных здольнасцях і маральных якасцях. Склаліся эфектыўныя ўзаемаадносіны з навукова-даследчымі структурамі, экспертаў якіх пры неабходнасці мы прыцягваем у рамках нашых даследаванняў. Нам удалося стварыць каманду аднадумцаў.
Але падводзіць вынікі рана. Ды і ў цэлым аналітыка – сфера дзейнасці, у якой немагчыма дасягнуць поўнай дасканаласці: заўсёды будуць бачныя новыя вышыні.
Плануем узмацняць кірунак эканамічнай аналітыкі. Вельмі амбіцыйныя планы па распрацоўцы прадуктаў для прагназавання.
Гэта вельмі складаная задача. Не ўсе "фабрыкі думкі" ў прынцыпе такімі інструментамі валодаюць. БІСД гэтай праблематыкай шчыльна займаецца. Актыўна развіваем лічбавыя тэхналогіі. Несумненна, за імі будучыня: аналіз вялікіх дадзеных, выкарыстанне нейрасетак, маніторынг інфармацыйнай прасторы... Планы вялікія.
Аб высокай ступені адказнасці
- Аналітык – вельмі складаная прафесія. Ўдвая складаней, калі справаздачы прадастаўляюцца першым асобам краін, якія заўсёды больш інфармаваныя, чым любы аналітык. Усе ведаюць, што ў нашага Прэзідэнта вельмі моцная прагнастычная інтуіцыя, высокая інфармаванасць і велізарны вопыт. Таму якасць нашых дакументаў павінна быць вельмі высокага ўзроўню.
Спецыфіка БIСД – арыентаванасць на рашэнне практычных задач. Асобам, якія прымаюць рашэнні, у ідэале мы павінны даць выразны і ўсебаковы аналіз канкрэтнай сітуацыі, варыянты вырашэння праблемы з даследаваннем усіх магчымых рызык і прагнозам развіцця падзей.
Перавага БІСД у тым, што мы выкарыстоўваем уласныя аналітычныя інструменты, якія адаптаваны пад беларускую рэчаіснасць. Гэта дазваляе гнутка і аператыўна адказваць на новыя выклікі.
Асаблівасць нашай аналітыкі – аператыўнасць. Заўсёды трэба дзейнічаць хутка, каб даследаванні не страцілі актуальнасці. Неабходна ацэньваць рэсурсы, якімі валодае краіна. Можна выпрацаваць эфектыўныя рашэнні, але калі для іх рэалізацыі няма адпаведных сіл і сродкаў, то такія даследаванні становяцца бескарыснымі.
І не варта забываць, што над аналітыкам заўсёды вісіць пагроза зрабiць памылку. І гэта не толькі няправільны прагноз, але і рызыка выпусціць нешта, не заўважыць трэнд, не распазнаць пагрозу. Памыляюцца нават самыя вопытныя прафесіяналы. Але кошт промаху можа быць вельмі высокiм, калі на аснове памылковага аналізу прымаюцца дзяржаўныя рашэнні. Таму вельмі важна не адпачываць на лаўрах, а ўдасканальвацца, укараняць новыя падыходы (мы іх выкарыстоўваем), каб мінімізаваць верагоднасць недакладнасцяў у даследаваннях.
Аб трансферце вопыту
- Сёння БІСД валодае сучаснымі метадамі і інструментамі аналізу. За пяць гадоў мы назапасілі пэўны вопыт і кампетэнцыі і гатовы імі дзяліцца. На мой погляд, цікава было б стварыць на базе БІСД адукацыйны цэнтр. Напрыклад, для павышэння кваліфікацыі супрацоўнікаў органаў дзяржаўнага кіравання, кіраўнікоў буйных прадпрыемстваў. Аналітычны складнік вельмі важны на ўсіх узроўнях функцыянавання дзяржавы. І мэтазгодна выкарыстоўваць наш патэнцыял для трансферту напрацовак БІСД. Тым больш што значная колькасць нашых супрацоўнікаў і экспертаў маюць вучоныя ступені, адпаведныя веды і выкладчыцкі вопыт.
У рамках таго "мандата", якім БІСД валодае сёння, мы праводзім актыўную працу ў СМІ, удзельнічаем у грамадска-палітычных мерапрыемствах, сустракаемся з калектывамі і грамадзянамі ў рэгіёнах, каб данесці да іх актуальную, аб'ектыўную і праўдзівую інфармацыю пра падзеі, якія адбываюцца ў свеце і краіне.
Вялікая работа праводзіцца з моладдзю. БІСД запусціў маштабны праект для маладых аналітыкаў, у ім задзейнічаны ўсе ВНУ краіны і міжвузаўскія аналітычныя кластары, якія мы стварылі. Бачым вялікую цікавасць у студэнтаў да авалодання аналітычнымі ведамі, таму праект развіваецца.
Значную ўвагу да нашых кампетэнцый праяўляюць калегі з "фабрык думкі" дружалюбных дзяржаў. У іх ёсць сур'ёзная цікавасць да Беларусі, бо, нягледзячы на складанасці, расце наша эканоміка, а сацыяльна-эканамічная мадэль дазваляе пазбегнуць дысбалансаў і грамадскіх супярэчнасцяў. Нягледзячы на знешні ціск, краіна захоўвае стабільнасць і ўстойлівасць. Таму нашы тэхналогіі дзяржаўнага кіравання прыцягваюць увагу партнёраў. У тым ліку запатрабаваныя і напрацоўкі БІСД як інстытута, убудаванага ў цыкл прыняцця дзяржаўных рашэнняў.
ПОГЛЯД З РЭГІЁНАЎ
Эдуард Севярын, начальнік аддзялення БІСД па Брэсцкай вобласці:
- Пяць гадоў – невялікі ўзрост. Але за гэты час БІСД заняў сваю нішу. Адна з важных функцый інстытута – непрадузяты аналіз, у якім адсутнічаюць міжведамасныя супярэчнасці. І гэта дазваляе знайсці рашэнні, максімальна эфектыўныя для грамадства і дзяржавы. Уласная незалежная аналітыка вельмі важная для ўстойлівага развіцця краіны, калі свет імкліва насычаецца тэхналогіямі маніпуляцый грамадскай думкай.
Андрэй Мішын, начальнік аддзялення БІСД па Віцебскай вобласці:
- Несумненна, у органаў дзяржаўнага кіравання ёсць свая сістэма выпрацоўкі кіраўніцкіх рашэнняў. Але кампетэнцыі БІСД дазваляюць паглядзець на праблему з боку, знайсці новыя, альтэрнатыўныя шляхі яе вырашэння. Мы запоўнілі гэтую нішу і працуем у цесным узаемадзеянні з кіраўнікамі вобласці і раёнаў. У тым ліку праводзім сацыялагічныя даследаванні, вынікі якіх дазваляюць лепш убачыць сітуацыю ў вобласці, настроі грамадзян, іх чаканні ад улады.
Валерый Буслаў, начальнік аддзялення БІСД па Гомельскай вобласці:
- За два гады працы БІСД у рэгіёне мы арганічна ўпісаліся ў структуру органаў дзяржкіравання. Мы сталі вядомымі, наша меркаванне паважаюць і ўлічваюць. Мерапрыемствы, якія праводзяцца на нашай пляцоўцы, маюць жывы водгук і ва ўдзельнікаў, і ў мясцовых кіраўнікоў. Нашы эксперты ўдзельнічаюць у шматлікіх рабочых групах, якія выпрацоўваюць стратэгічныя дакументы па развіцці рэгіёна, - гэта значыць, што нам давяраюць.
Сяргей Косараў, начальнік аддзялення БІСД па Мінскай вобласці:
- Асаблівасць працы БІСД у Мінскай вобласці заключаецца ў тым, што ў рэгіёне адсутнічаюць адміністрацыйныя цэнтры, вышэйшыя навучальныя ўстановы, профільныя навукова-даследчыя ўстановы, дзе б займаліся аналітычнымі даследаваннямі прадметна. БІСД зачыніў гэтую нішу і надзейна забяспечвае кіраўніцтва Мінскай вобласці аналітычнай інфармацыяй.
Уладзімір Заламай, начальнік аддзялення БІСД па Гродзенскай вобласці:
- Праводзім рознабаковыя даследаванні і аналіз шырокага спектру сфер жыцця: адукацыі, аховы здароўя, рынку працы, прамысловасці, сельскай гаспадаркі... Забяспечваем органы ўлады разнастайнай аналітычнай інфармацыяй для прыняцця эфектыўных рашэнняў. Зараз пачынаем сур'ёзнае сацыялагічнае даследаванне па сацыяльных настроях у рэгіёне: вывучаем узровень задаволенасці ўмовамі жыцця, працоўнымі месцамі, інфраструктурай. Гэтыя дадзеныя, несумненна, дадуць магчымасць глыбей зразумець чаканні людзей, дазволяць прымаць рашэнні, якія будуць у тым ліку спрыяць прыцягненню кадраў у вобласць.
Ігар Мацыганаў, начальнік аддзялення БІСД па горадзе Мінску:
- За пяць гадоў БІСД стварыў сабе імя, заслужыў давер. Асаблівасць працы ў Мінску заключаецца ў тым, што ў сталіцы прымаюцца многія стратэгічныя рашэнні, укараняюцца інавацыі, якія потым маштабуюцца на ўсю краіну. У сталіцы ёсць магчымасць мець зносіны з кіраўнікамі высокага ўзроўню, якія валодаюць паўнамоцтвамі прыняцця важных кіраўніцкіх рашэнняў. Гэта павышае значнасць нашай аналітыкі, але і накладае на нас павышаную адказнасць.
Алег Корапаў, начальнік аддзялення БІСД па Магілёўскай вобласці:
- Стварэнне рэгіянальных аддзяленняў БІСД было вельмі верным рашэннем, бо гэта дазволіла атрымліваць з месцаў аб'ектыўную і правераную інфармацыю. Мы шчыльна займаемся рэгіянальнымі сацыялагічнымі даследаваннямі, дзякуючы якім выяўляем болевыя кропкі нашага грамадства. Штодня маніторым сітуацыю скрозь прызму інфармацыйнай прасторы. Метадалогія і інструментарый БІСД дазваляе ажыццяўляць аналітычнае суправаджэнне сацыяльна-эканамічных і грамадска-палітычных працэсаў у рэгіёне.