Пытанне харчовай бяспекі ў апошні час атрымала асаблівую важнасць. У прыватнасці, гэта звязана з пандэміяй COVID-19, а таксама з нядаўнімі сусветнымі падзеямі, у тым ліку ваеннымі канфліктамі. Наколькі сур’ёзная магчымасць глабальнага крызісу ў харчовай сферы, як iдуць справы на ўнутраным рынку расказаў начальнік аддзела Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Антон Дударонак.
Пасля пачатку пандэміі каронавірусу і звязанага з яе наступствамі разрыву лагістычных ланцужкоў многія краіны сутыкнуліся з праблемамі харчовай бяспекі. «Магчымы крызіс харчовай сферы сёння выступае адным з ключавых фактараў глабальнай нестабільнасці. Назіраемыя ў апошні час новыя неспрыяльныя з’явы ў забеспячэнні харчовай бяспекі садзейнічаюць таму, што гэта тэма становіцца актуальным міжнародным трэндам. У медыясферы ўсё часцей паяўляюцца публікацыі пра глабальны голад і абвастрэнне канкурэнцыі на сусветных харчовых рынках», - сказаў Антон Дударонак.
Па яго словах, у 2020-2021 гадах былі адзначаны засуха ў многіх рэгіёнах планеты і рэзкае павышэнне цэн на газ, што садзейнічала росту кошту ўгнаенняў і іншых вытворчых выдаткаў. Да дэфіцыту мінеральных угнаенняў прывяла і санкцыйная палітыка Захаду – трывогу б’юць буйныя сельгасвытворцы, уключаючы Бразілію і самі Злучаныя Штаты.
«З улікам працэсаў, што сёння адбываюцца, і новых геапалітычных выклікаў прагназуецца верагоднасць голаду для шэрагу рэгіёнаў планеты. Як лічаць эксперты, пад найбольшымі рызыкамі знаходзіцца Афрыка ў бок поўдня ад Сахары, дзе, па дадзеных Харчовай і сельскагаспадарчай арганізацыі ААН, на красавік бягучага года колькасць галадаючых з 2019 года ўзрасла на 46 млн., дасягнуўшы 282 млн. чалавек. СМІ адзначаюць, што за апошнія паўтара гады цэны на ўгнаенні ў краінах Афрыкі выраслі ў тры разы. Па ацэнках даследчай групы AfricaFertilizer.Org, абнародаваным у студзені 2022 года, патэнцыяльна гэта можа скараціць вытворчасць збожжавых на 30 млн. т. (такой колькасці хопіць, каб накарміць 100 млн.чалавек)», - расказаў начальнік аддзела БІСД.
Антон Дударонак адзначыў, што новы буйны эканамічны і сацыяльна-палітычны крызіс у краінах Афрыкі можа прывесці да чарговай хвалі міграцыі на поўнач і дэстабілізацыі Еўрапейскага саюзу.
«Наступствы канфлікту Расіі і Захаду ва Украіне яшчэ больш абвастраюць рызыкі для харчовай бяспекі, улічваючы істотны ўклад як расійскага, так і ўкраінскага боку ў забеспячэнні стабільнасці глабальнай харчовай сістэмы (па ацэнках, абедзве дзяржавы вырабляюць амаль трэцюю частку агульнасусветнага аб’ёму пшаніцы і ячменю, 20% кукурузы і больш паловы сланечнікавага алею). Як адзначаюць эксперты, больш трэці імпарціруемай 45 найменш эканамічна развітымі краінамі Афрыкі пшаніцы расце на расійскіх і ўкраінскіх палях. У Заходняй Еўропе 35-40 % сланечнікавага алею, які выкарыстоўваюць, мае ўкраінскае і расійскае паходжанне», - паведаміў аналітык.
У сваю чаргу, заходнія абмежаванні ў адносінах беларускіх і расійскіх вытворцаў угнаенняў, у тым ліку блакіроўка шэрагу традыцыйных гандлёва-транспартных маршрутаў, звужаюць магчымасці паставак калійнай прадукцыі на сусветныя рынкі, а створаны штучна дэфіцыт аўтаматычна садзейнічае росту яе кошту. Па словах начальніка аддзела БІСД, трэба ўлічваць, што Расія з’яўляецца ключавым сусветным іграком у здабычы прыроднага газа, які служыць сыравінай для вытворчасці ўгнаенняў.
У гэтай сувязі генеральны сакратар ААН Антоніу Гутэрыш заявіў, што канфлікт ва Украіне можа выклікаць «ураган голаду і крах глабальнай харчовай сістэмы» па ўсім свеце. На думку кіраўніка СГА Нгозі Аканджа-Івеала, вайна і санкцыі могуць справацыраваць галодныя бунты ў бяднейшых краінах. «Ежа і энергарэсурсы – два самыя вялікія накірункі выдаткаў ў спажывецкай карзіне бедных людзей ва ўсім свеце». Як адзначае брытанская Financial Times, працяг санкцый створыць палітычныя рызыкі і для кіраўніцтва заходніх краін, можа дэстабілізаваць і раскалоць краіны Захаду: «Да восені 2022 года тэма Украіны можа адысці на другі план, а эканамічны крызіс стане дамінантай у заходняй палітыцы».
Аналітык БІСД лічыць, што сітуацыя, што склалася, стварае комплекс складана рашаемых праблем, з каторымі могуць сутыкнуцца краіны свету. Зрыў ланцужкоў паставак можа спарадзіць дэфіцыт харчовых тавараў, што пагоршыць праблему інфляцыі. Ва ўмовах бягучай нявызначанасці перад імпарцёрамі ў Еўропе, Паўночнай Афрыцы і Кітаі стаіць задача пошуку шляхоў забеспячэння дастатковых паставак.
«Сёння мы бачым, як геапалітычныя фактары ўсё больш мяняюцца і фарміруюць новую рэальнасць. Так, першачарговай задачай аналітыкаў ЗША зараз з’яўляецца не столькі пралічванне эканамічных наступстваў крытычнага недахопу харчавання, колькі прагназаванне магчымых сцэнарыяў выкарыстання Расіяй падкантрольных харчовых рэсурсаў у геапалітычных мэтах», - падкрэсліў ён.
У бягучых умовах намаганні Вашынгтона могуць быць засяроджаны ў першую чаргу на дэстабілізацыі адносін між Расіяй і Кітаем, пераарыентацыі паставак харчавання на краіны, якія найбольш залежаць ад экспарту ўкраінскага збожжа для зніжэння ўздзеяння на іх РФ (Інданезію, Філіпіны, В’етнам, Малайзію, Таіланд, Паўднёвую Карэю, Егіпет, Марока), а таксама перашкодзе планам Расіі па дыверсіфікацыі ланцужкоў паставак.
«Такім чынам, побач з пандэміяй і праблемамі змены клімату, канфлікт ва Украіне ў сярэднетэрміновай перспектыве можа ўзмацніць харчовую нестабільнасць. У глабальным эканамічным вымярэнні ён таксама здольны прывесці да трансфармацыі міжнародных арганізацый і эканамічных сістэм, узмацнення ролі лічбавых валют, аслаблення даляра, з’яўлення новых рэзервовых валют», - звярнуў увагу Антон Дударонак.
Разам з тым ва ўмовах, якія склаліся, новыя магчымасці для росту атрымоўваюць дзяржавы, што маюць актывы ў сектары сельскай гаспадаркі, уключаючы пастаўкі сельскагаспадарчай тэхнікі і ўгнаенняў, мяса-малочнай вытворчасці, зямельныя рэсурсы.
«У гэтых адносінах Беларусь і Расія займаюць устойлівыя пазіцыі. Кітайска-расійскія пагадненні ў галіне сельскай гаспадаркі і энерганосьбітаў сфарміравалі надзейную абарону ад негатыўнага ўздзеяння заходніх санкцый. Беларусь таксама падышла да магчымага харчовага дэфіцыту з уласнай мадэллю забеспячэння харчовай бяспекі. Па дадзеных The Economist на 2021 год, па індэксе сусветнай харчовай бяспекі Беларусь займае 36-е месца», - акцэнтаваў увагу аналітык.
Па словах спецыяліста, у Беларусі напрацаваны партнёрскія адносіны са многімі рэгіёнамі планеты, ёсць сувязі як з традыцыйнымі, так і з новымі рынкамі. «Можна з упэўненасцю заключыць, што нашы краіны валодаюць несумненным і шырокім патэнцыялам для ўзаемадзеяння ў дадзенай галіне. Аднак сённяшняя сітуацыя абавязвае краіны свету звярнуць больш пільную ўвагу на стратэгію развіцця аграрнага сектара, шляхі павышэння харчовай бяспекі», - рэзюміраваў Антон Дударонак.