ШАС у авангардзе прагрэсу
З улікам свайго геаграфічнага палажэння і рознапланавага патэнцыялу Беларусь здольна якасна ўмацаваць Шанхайскую арганізацыю супрацоўніцтва, спрыяючы стабільнасці, міру і росквіту на яе прасторы.
Назіраемы сістэмны крызіс даверу між буйнымі сусветнымі дзяржавамі выводзіць на сусветную авансцэну сярэднія і малыя дзяржавы з розных блокаў, са сваімі асаблівасцямі палітыснай сістэмы і нават узаемнымі супярэчнасцямі, аднак яны заяўляюць агульную мэту – суверэннае развіццё на платформе нацыянальных інтарэсаў і супрацьдзеяння выклікам і пагрозам. Менавіта такія краіны сёння дэманструюць прагматычнае і больш адказнае ў параўнанні з сусветнымі грандамі паводзіны, а таксама настроенасць на канструктыўную павестку ў процівагу канфрантацыі.
Прыкладам такой прагрэсіўнай «агламерацыі» з’яўляецца Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва (ШАС) – супольнасць рэгіянальных ігракоў, якія растуць, асобныя з якія ужо не скрываюць сваіх глабальных амбіцый. Па прычыне стваральнага патэнцыялу яна трансфармуецца ў адзін з вядучых інстытутатў супрацоўніцтва ў Еўразіі, становіцца «архітэктарам» новай сістэмы міжнародных адносін і бяспекі.
Беларусь – донар стабільнасці ў ШАС
У той жа час прастору ШАС пакуль нельга назваць райскім садам – нікуды не падзяваліся старыя праблемы, якія накладваюцца на сучасныя выклікі, умацоўваючы адзін аднаго. Напрыклад, застаюцца нерэгуляванымі тэрытарыяльныя, нацыянальна-этнічныя, рэлігійныя і ваенныя канфлікты, якія нараджаюць шматслойныя гуманітарныя крызісы. Разам з тым адваротны бок любога крызісу і выкліку – гэта новыя магчымасці, якімі важна своечасова і ўмела скарыстацца.
Менавіта з такім разуменнем Беларусь з 2010 года паслядоўна рухаецца ў лона сям’і ШАС. Як было заяўлена Аляксандрам Лукашэнка на сустрэчы ў Мінску з генеральным сакратаром Чжан Мінам, Беларусь мае намер датэрмінова выканаць працэдуры для ўступлення ў ШАС да чэрвеньскага саміту ў Нью-Дэлі, што з’яўляецца беспрэцэдэнтным здарэннем.
Паўнапраўнае членства Беларусі ў ШАС выводзіць альянс за рэгіянальныя рамкі, умацоўвае яе геапалітячную суб’ектнасць. З улікам свайго геаграфічнага палажэння і рознапланавага патэнцыялу наша краіна здольна якасна ўмацаваць ШАС, спрыяючы стабільнасці, міру і росквіту на яе прасторы.
Прыярытэты і падыходы Беларусі ў ШАС застаюцца непарушнымі – гэта эфектыўнае супрацоўніцтва па ўмацаванні рэгіянальнай бяспекі, дынамічнаму развіццю эканамічнага ўзаемадзеяння і паглыбленні гуманітарных сувязей.
З улікам спектра і дынамікі сучасных выклікаў і пагроз Беларусь паслядоўна выступае за фарміраванне «бясшоўнай» архітэктуры бяспекі і супрацоўніцтва ў Еўразіі на прынцыпах непадзельнасці і культурна-цывілізацыйнай разнастайнасці шляхоў устойлівага развіцця.
Мінск як дзеючы старшыня і прызнаны донар рэгіянальнай бяспекі рашуча падтрымлівае пашырэнне ўзаемадзеяння АДКБ з Рэгіянальнай антытэрарыстычнай структурай (РАТС) ШАС у галінах узаемных інтарэсаў. Асаблівай увагі заслугоўвае ініцыятыва па стварэнні Універсальнага цэнтра па пагрозах і выкліках бяспекі Шас на базе РАТС у мэтах супрацьдзеяння агульнымі намаганнямі спробам гібрыдных войнаў і «каляровых рэвалюцый».
Відавочна, што эканамічны трэк ШАС пакуль адстае ад дынамікі ў сектары бяспекі, што ў многім звязана з дыспрапорцыямі эканамічнага патэнцыялу і дынамікай развіцця краін. Пагэтаму Аляксандр Лукашэнка раней вылучыў шэраг ініцыятыў па забеспячэнні харчовай бяспекі, стварэнні спецыялізаванай экспазіцыі «АграШАС» на міжнародным форуме аграрыяў «Белагра», развіццю «IT-экасістэмы ШАС», умацаванню ядзернай бяспекі і мірнага выкарыстання атама. Партнёрам на аснове спалучэння нацыянальных стратэгій і доўгатэрміновых планаў развіцця мы прапаноўваем выкарыстоўваць магчымасці Беларусі як краіны з традыцыйна моцным і эфектыўным аграрным сектарам, высокатэхналагічнай вытворчасцю, развітай інтэлектуальнай базай і сельскагаспадарчым машынабудаваннем для ўмацавання харчовай, ядзернай і кібербяспекі членаў ШАС і рэгіёна цалкам.
Звязнасць будзе адыгрываць вызначальную ролю ў развіцці міжнародных адносін у будучым. Пагэтаму як транзітная краіна Беларусь выступае за развіццё ўзаемазвязанасці Еўропы з Еўразіяй у межах ініцыятыў «Новы Еўразійскі сухапутны мост», «Пояс і шлях», міжнародных транспартных калідораў «Поўнач – Поўдзень» і «Усход – Захад», у тым ліку шляхам стварэння камбінаваных зялёных калідораў і далейшага ўкаранення сістэмы інтэгравання кіравання транспартнымі патокамі з выкарыстаннем цыфравых тэхналогій.
Актуальныя беларускія ініцыятывы аб спалучэнні глабальных стратэгій развіцця, пашырэнні выкарыстання нацыянальных валют у гандлі і фінансах, развіцці агульнай транспартнай прасторы, прымяненні розных эканамічна эфектыўных і экалагічна чыстых тэхналогій. Умацоўваць патэнцыял ШАС можна праз актывізацыю гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва ў сферах прамысловай і тэхналагічнай кааперацыі, цыфравой трансфармацыі, штучнага інтэлекта і вялікіх дадзеных, эялёнай эканомікі і кліматычнай адаптацыі; асваення космасу, ліквідацыю неабаснаваных гандлёвых бар’ераў і інш.
У банкаўскай фінансавай і страхавой сферах важна працягнуць планамернае збліжэнне пляцёжных сістэм, павелічэнне долі нацыянальных валют ва ўзаемным гандлі. А таксама стварэнне фінансавых механізмаў, абароненых ад знешняга ўздзеяння.
Еўразійскае партнёрства можна яшчэ больш «склеіць» на аснове канцэпцыі «інтэграцыя інтэграцый», сутнасць якой заключаецца ў пашырэнні міжнароднага ўзаемадзеяння і перакрыжаванага супрацоўніцтва ШАС з іншымі рэгіянальнымі аб’яднаннямі – АДКБ, ЕАЭС, БРІКС і АСЕАН. Калі мы зможам стварыць у Еўразіі такі працаздольны механізм, не выключаем праяўленне да яго інтарэсу краін Еўрасаюза.
Экспертная дыпламатыя – драйвер ШАС
З пункту гледжання гуманітарнага вымярэння ШАС інструментам паглыблення рэгіянальнай інтэграцыі бачыцца экспертная дыпламатыя.
У красавіку 2012 года ў г.Алматы прапаноўвалася аптымізаваць Форум ШАС шляхам стварэння на яго аснове сеткавага аналітычнага цэнтра з прымяненнем праграмна-праектнага падыходу ў мэтах павышэння ўзроўню навуковага і экспертна-аналітычнага забеспячэння дзейнасці ШАС, пашырэння кантактаў між аналітычнымі структурамі, правядзення сумесных даследаванняў і г.д.
Канкрэтным практычным напаўненнем шматбаковага партнёрства магла б стаць, напрыклад, сумесная распрацоўка Канцэпцыі экспертнай дыпламатыі ШАС
У бягучых умовах геапалітычнай няпэўнасці асноўная канкурэнцыя ў свеце разварочваецца вакол праектавання вобліку будучыні. Як уяўляецца, гэты накірунак даследаванняў з’яўляецца важнейшым для экспертнай супольнасці ШАС.
Стратэгічны аналіз і прагноз немагчымы без выкарыстання высокіх тэхналогій. У Беларускім інстытуце стратэгічных даследаванняў (БІСД) распрацавана аўтаматызаваная інфармацыйная сістэма маніторынгу медыйнага поля «Інфаметрыка» на аснове алгарытмаў і тэхналогіі вялікіх дадзеных. Магчымасці сістэмы дазваляюць ажыццяўляць аператыўны маніторынг інфармацыйнай павесткі, аналізаваць развіццё інфаповадаў, выяўляць фейкі і ўкіды. Дадатковая опцыя дазваляе рашаць задачы стратэгічнага маркетынга, канкурэнтнай разведкі на краінавым і галіновым узроўнях, а таксама кіравання рэпутацыйнымі рызыкамі.
Гэта і шэраг іншых тэхналагічных напрацовак БІСД гатовы прыўносіць у якасці свайго практычнага ўкладу ва ўмацаванне свету, стабільнасці і росквіту ў агульным аўразійскім доме.
Юрый ЯРМОЛІНСКІ, аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў.