Дата публикации

Індыя для Беларусі была і застаецца перспектыўнай і важнай кропкай апоры ў рэгіёне Паўднёвай Азіі

Мінск і Нью-Дэлі:шлях наперад

Адзначаемае 17 красавіка 30-годдзе ўстанаўлення дыпламатычных адносін між Беларуссю і Індыяй з’яўляецца добрым повадам для зверкі гадзіннікаў, а таксама надання ім новай якаснай дынамікі. Прыемна, што пазіцыі дзвюх нашых краін блізкія або супадаюць па асноўных пытаннях міжнароднай павестцы, падыходам у галіне ўстойлівага развіцця на перыяд да 2030 года, а таксама рашэннем асноўных міжнародных самітаў і канферэнцый. Мінск і Нью-Дэлі паслядоўна выступаюць супраць палітызацыі тэмы правоў чалавека і прымянення селектыўных двайных стандартаў, а таксама асуджаюць міжнародны тэрарызм. Палітычны дыялог між нашымі краінамі, уключаючы вышэйшы і высокі ўзроўні, развіваецца паступова. Прычым як у двухбаковым фармаце, так і на шматбаковых пляцоўках.

Индия для Беларуси была и остается перспективной и важной точкой опоры в регионе Южной Азии
КАЛАЖ АНАСТАСІІ БІРУКОВАЙ

Узаемавыгаднае супрацоўніцтва

Прэзідэнт Беларусі наведваў Індыю з дзяржаўнымі візітамі тройчы – у 1997, 2007 і 2017 гадах. У 2015-м адбыўся першы ў гісторыі двухбаковых адносін візіт у Беларусь Прэзідэнта Індыі. Аляксандр Лукашэнка сустракаўся з Прэм’ер-міністрам Індыі на пасяджэннях Савета кіраўнікоў дзяржаў – членаў Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва ў Ташкенце ў 2016 годзе, у Цындао – у 2018-м і ў Бішкеку – у чэрвені 2019 года. Прэм’ер-міністры Беларусі наведвалі Індыю ў 1993-м, 2002-м і 2012-м, а міністры замежных спраў – у 1998, 2002 і 2007 гадах. У 2015-м адбыўся афіцыйны візіт у Індыю кіраўніка МЗС Беларусі Уладзіміра Макея. У 2019 годзе ў Нью-Ёрку і ў 2021-м у Душанбэ ён сустракаўся з міністрам замежных спраў Індыі. Вядзецца прапрацоўка першага візіту Прэм’ер-міністра Індыі ў Беларусь.

Падтрымліваецца міжпарламенцкі дыялог між Нацыянальным сходам Беларусі і Парламентам Індыі, у тым ліку на ўзроўні міжнародных арганізацый.

З 1997 года дзейнічае Міжурадавая камісія па супрацоўніцтву ў галіне эканомікі, гандлю, прамысловасці, навукі, тэхналогій і культуры. Сфарміраваны сумесныя рабочыя групы ў тэкстыльнай прамысловасці, фармацэўтыцы, гандлі і інвестыцыях.

Індыйская кампанія Indian Potash Ltd з’яўляецца вядучым дыстрыб’ютарам беларускіх калійных угнаенняў, якія складаюць аснову нашага экспарту ў Індыю. У той жа час уведзеныя ў адносінах айчыннага вытворцы хлоркалія заходнія санкцыі робяць надзённым запатрабаванне сумеснай з індыйскімі партнёрамі прапрацоўкі аптымальных лагістычных рашэнняў па дастаўцы гэтага важнага для мясцовых аграрыяў тавару, каб не парушаць рытмічнасць паставак і не падвесці канчатковых пакупнікоў.

Развіваецца супрацоўніцтва з буйной дзяржаўнай індыйскай кампаніяй Coal India ў горназдабываючай сферы. У 2020-2021-м у Індыю дастаўлены 136-тонныя самазвалы. Дасягнуты дамоўленасці і наконт пастаўкі 240-тонных машын у 2021-2023 гадах. ААТ «Гомсельмаш» сумесна з кампаніяй DVR Infratech Private Limited у 2017-м стварылі ў Індыі сумеснае прадпрыемства Gomselmash India Private Ltd. Прывезены першыя два камбайны. Маюцца перспектывы па пастаўках маламагутнай рыса- і кормаўборачнай тэхнікі, навяснога абсталявання і механізмаў. У 2021-м аднавіліся пастаўкі ў Індыю беларускіх трактараў МТЗ.

У 2017-2018 гадах РУП «Беларуснафта» паспяхова рэалізавала два сумесныя праекты ў галіне павышэння нафтааддачы пластоў на радовічах Дыгбой і Чабуа ў штаце Асам. У 2020-м падпісаны аналагічны кантракт з буйнейшай індыйскай нафтагазавай кампаніяй Oil and Natural Gas Corporation.Дадзены праект завершаны ў сакавіку 2021 года.

Дынамічна ажыццяўляюцца кантакты ў гуманітарнай сферы. Функцыянуе сумесная Беларуска-Індыйская камісія па супрацоўніцтве ў галіне навукі і тэхнікі, а таксама аб’яднаная рабочая група ў сферы адукацыі.

Актывізуюцца сувязі між тураператарамі. Індыйская кампанія-агрэгатар YATRA аўтарызавана ў якасці Беларускага турыстычнага інфармацыйнага цэнтра. У лютым 2022 года ў Нью-Дэлі адбылося адкрыццё інфармацыйна-турыстычнага цэнтра Беларусі на базе туркампаніі «БелІндТрэвел»

Прасоўваецца інвестыцыйнае супрацоўніцтва ў сферы фармацэўтыкі: рэалізуюцца тры праекты з удзелам індыйскага боку. У 2020-м уступіла ў сілу міждзяржаўнае інвестыцыйнае пагадненне. У гэтым жа годзе ў Нью-Дэлі адбыўся першы Беларуска-Індыйскі інвестыцыйны форум.

На сусветнай выставе «ЭКСПА-2020» у Дубаі падпісаны пагадненні між СЭЗ «Магілёў»і дзвюма індыйскімі кампаніямі аб рэалізацыі інвестыцыйных праектаў. У Магілёве працуе прадпрыемства з індыйскім капіталам ТАА «Энерджытэхгрын» (зарэгістравана ў жніўні 2021-га), каторае спецыялізуецца на экалагічна бяспечных інавацыях.

Прывабныя нішы і магчымасці

З улікам паступовага змяшчэння сусветнага геапалітычнага і геаэканамічнага цэнтра цяжару ў Азію (з абвыстрэннем барацьбы за ўплыў і рэсурсы) Індыя, якая расце, стварае дадатковыя магчымасці для нарошчвання міжнароднага гандлю і інвестыцый, хаця яны не заўсёды і не адразу бачны з пункту гледжання еўрапейца. Паскарэнне індыйскай эканомікі непазбежна, нават, нягледзячы на пандэмію COVID-19. Сапраўдныя тэмпы развіцця Індыі яшчэ наперадзе. Краіна мае каласальны патэнцыял пашырэння ўнутранага рынку і рынку рабочай сілы.

Для ўстойлівасці да крызісаў Беларусі неабходна некалькі кропак апоры ў Азіі, дыверсіфіцыраваных па геаграфічных субрэгіёнах. Індыя магла б стаць адным з такіх стаўпоў, аднак беларускія ініцыятывы павінны дакладна трапляць у «матрыцу» яе нацыянальных інтарэсаў і сакральных сэнсаў.

Трэба прыняць, у Беларусі недастаткова разумеюць індыйскую спецыфіку. Паўсядзённая руціна і інэрцыя еўрацэнтрычнасці ствараюць дэфіцыт глыбокай экспертызы ў галіне гісторыі, рэлігіі, культуры і моў Індыі, асаблівасцей дзелавой практыкі, манеры і культуры вядзення бізнеса. Другое дыханне ў гандлі і інвестыцыях стрымлівае няпоўнае веданне адзін пра аднаго на культурна-цывілізацыйным узроўні. Справа не столькі ў частаце кантактаў першых асоб дзяржаў або наяўнасці між імі асабістай «хіміі», колькі ў негатоўнасці бізнеса разглядаць сярэдне- і доўгатэрміновую перспектыву, баязні выходзіць на новыя рынкі, а таксама недахопу сустрэчнага ўспрыняцця на ўзроўні эліт і экспертных супольнасцяў.

Розная ступень узаемнай рэфлексіі, усведамленне часу, а таксама завышаныя чаканні ў адносінах развіцця дзелавых кантактаў ствараюць камунікацыйныя і іншыя бар“еры. Усё гэта абцяжарвае пошук і выяўленне (акрамя сувязей, што склаліся) новых перспектыўных сфер.

Каб канвертыраваць напрацаваны за ўвесь час палітычны і дыпламатычны багаж у гандлёва-эканамічныя і інвестыцыйныя бонусы, патрэбны прарыўныя праекты, каторыя надалі б двухбаковым адносінам новую якасную дынаміку.

Відавочна, пры належным праактыўным падыходзе беларускія экспарцёры напэўна знайшлі б для сябе ў Індыі прывабныя нішы і магчымасці. Для гэтага дастаткова ўважліва праштудзіраваць асноўныя дакументы стратэгічнага планавання, напрыклад, дзяржаўную канцэпцыю Atmanirbhar Bharat («Самадастатковая Індыя»), інвестыцыйную праграму «Рабі ў Індыі»і іншыя. А далей – прымаць рашэнне, выходзіць з зоны камфорту і адкрываць свае вытворчасці ў гэтай краіне.

Прыхаваныя магчымасці бачацца ў сферы высокіх (лічбавых) тэхналогій, каторай Індыя надае важнае значэнне, уводзячы яе ў тканіну палітычнага дыялогу з некаторымі дзяржавамі.

У 2020 годзе ў МЗС Індыі створаны Дэпартамент новых, стратэгічных тэхналогій і тых, што развіваюцца (NEST) для ўзаемадзеяння з замежнымі партнёрамі ў галіне штучнага інтэлекту і 5G. Ён нацэлены на вядзенне перамоў аб правілах, стандартах і архітэктуры кіравання тэхналогіямі, ацэнку іх знешнепалітычных і міжнародна-прававых наступстваў і выпрацоўку рэкамендацый ураду ў пабудове мадэлі паводзін, якая адказвае нацыянальным інтарэсам краіны.

Не да канца раскрыты патэнцыял узаемаадносін у сферы адукацыі (акрамя медыцынскага профіля, дзе індыйскія студэнты дастаткова прадстаўлены), асабліва ў матэматыцы, інфарматыцы, навуцы.

З улікам прынятых у Індыі канцэптуальных рашэнняў па пераводзе да 2025 года двух- і трохколавых сродкаў перамяшчэння на электрычную цягу перспектыўная галіна супрацоўніцтва – электрычны транспарт. Дарэчы, да 2023-га краіна павінна цалкам перасесці на электратранспарт. Акрамя паставак беларускай тэхнікі, пакет паслуг пад ключ можа быць дапоўнены падрыхтоўкай кадраў. Аднак, па меры рэалізацыі ў краіне зялёнага пераходу канкурэнцыя ўзмацняецца, свабодных ніш застаеец ўсё менш. У выніку мы прапускаем каштоўны час для заходу ў гэты сегмент індыйскага рынку, у тым ліку для стварэння зборачных вытворчасцяў на базе сумесных прадпрыемстваў.

На фоне канкурэнцыі, якая захоўваецца, у сферы распрацоўкі праграмнага забеспясэння (з улікам палітыкі індыйскіх улад у адносінах крыптавалют і прымянення блокчэйн-тэхналогій) можна прыцягваць індыйскіх экспертаў для работы ў Беларусі, дзе ўжо рэалізуецца шэраг пілотных праектаў.

Прыхаваныя рэзервы для супрацоўніцтва маюцца ў сферы кібербяспекі. Дарэчы, у МЗС Індыі створана падраздзяленне, якое каардынуе гэтыя пытанні.

У духу даўняй дружбы і надзейнага парнёрства

Беларусь можа стаць «кропкай уваходу» для індыйскіх фармацэўтычных кампаній на рынак ЕАЭС. Тут патрабуецца адрасная работа з буйнымі індыйскімі кампаніямі па вызначэнні мадальнасцей іх прыходу ў Беларусь, арганізацыі экспартаарыентаваных вытворчасцяў у сектары сацыяльна зачных прэпаратаў. Добрую рэкламу ў гэтай сферы мог бы зрабіць сумесны праект «Акадэмфарм» НАН Беларусі і кампаніі CIPLA, а таксама адкрыццё (у межах гэтага праекта) навукова-тэхналагічнага цэнтра імя доктара Хаміда.

Нерэалізаваным застаецца патэнцыял у ваенна-тэхнічнай сферы, уключаючы сумесныя распрацоўкі. Нядаўнія дадзеныя аб глабальных пастаўках зброі SIPRI паказваюць, што Індыя па-ранейшаму займае верхнія радкі ў рэйтынгу сусветных імпарцёраў ваеннай тэхнікі і ўзбраенняў.

Магчымасцю ў плане стымулявання цікавасці індыйскіх дзелавых колаў і турыстаў валодае кінематограф («Балівуд»), што пацвярджае вопыт Іспаніі, Ізраіля, Бельгіі, Арменіі і іншых краін. Дадзенае пытанне можа разглядацца паралельна з адкрыццём прамога авіярэйса Мінск – Дэлі. Старт гэтаму дадзены ў 2019 -2021 гадах, калі індыйская кінематаграфічная кампанія двойчы працавалi ў Беларусі ў павільёнах «Беларусьфільма», здымаючы свой блокбастар «Атрад».

Дадатковы рост экспарту турыстычных і медыцынскіх паслуг мог бы забяспечыць стварэнне ў Беларусі рэкрэацыйных цэнтраў на аснове традыцыйнай індыйскай медыцыны (аюрведа+ёга) з улікам асабістай увагі да гэтай тэмы з боку Прэм’ер-міністра Індыі Нарэндры Модзі. Тут вельмі дарэчы (з пункту погляду ўзаемнай сінэргіі) прыйшліся б беларускія распрацоўкі ў сферы транспанталогіі, онкамедыцыны і г.д.

Асабліва перспектыўна работа на ўзроўні канкрэтных рэгіёнаў, якія валодаюць дастатковай аўтаноміяй. Кожны штат мае сваю эканамічную павестку (праграмы развіцця), палітычныя традыцыі, што дае повад гаварыць аб унікальнай ідэнтычнасці. Менавіта там адбываецца ўцягванне насельніцтва ў эканоміку. Пагэтаму арганізацыя (на прыкладзе іншых краін) форуму рэгіёнаў Беларусі і Індыі, які пастаянна дзейнічае, - добрая ідэя. Толькі непасрэднае пагружэнне ў свет Арысы, Заходняй Бенгаліі, Біхара і Нагаленда, іншых штатаў, дасць рэальнае ўяўленне аб іх эканамічных запатрабаваннях.

Улічваючы маштабы тэрыторыі Індыі, двухбаковае супрацоўніцтва мэтазгодна будаваць на аснове стратэгіі прыярытэтнай увагі мелкім аб’ектам. Такі падыход дазволіў бы павысіць мабільнасць і гібкасць нацыянальнай прысутнасці ў эканамічнай прасторы, якая дынамічна мяняецца, а таксама забяспечыць яе ўстойлівасць перад магчымымі крызісамі.

Стратэгіі мелкіх аб’ектаў адказвае сумесная распрацоўка інтэлектуальнага прадукта ў сферы экалогіі і сельскай гаспадаркі. Патрэбна глыбокая распрацоўка комплекснай тэмы па стварэнні сістэм ачысткі рэк і азёр, смеццеперапрацоўчых заводаў (з вытворчасцю электрычнасці, цяпла і вадароду), развіцці зялёнай энергетыкі і эканомікі цалкам, вытворчасці экалагічна чыстай прадукцыі, а таксама пастаўках паліўных брыкетаў для мэт «Антым Санскар».

Інтэлектуальны прадукт можа быць прадстаўлены не толькі высокімі тэхналогіямі. Індыі трэба нешта рабіць з трушчобамі, пагэтаму распрацоўка градабудаўнічых праектаў з адпаведнай інфраструктурай можа стаць яшчэ адной тэмай узаемаадносін.

Для павышэння ўзаемнага інтарэсу і пазнавальнасці, пошуку новых інавацыйных кропак росту і прарыўных ідэй важны больш актыўныя кантакты па лініі экспертнай дыпламатыі. Пагэтаму драйверамі двухбаковага супрацоўніцтва могуць стаць вядучыя «фабрыкі думкі» Беларусі і Індыі. Ёсць прадпасылкі і напрацоўкі з абодвух бакоў.

У дадзеным кантэксце дарэчы прывесці цытату індыйскага гуру і грамадскага дзеяча Шры Раві Шанкара, каторы ў адным са сваіх выступленняў адзначыў, што ўрады і грамадскія арганізацыі не могуць рашыць усе пытанні. У гэтай сувязі важна кансалідацыя грамадства: бізнеса, незалежных грамадскіх арганізацый і ўласна ўрада.

Такім чынам, за 30 гадоў дыпламатычных адносін нам ёсць чым ганарыцца, але яшчэ большым бачыцца патэнцыял будучага супрацоўніцтва. Безумоўна, падзеі ва Украіне ўнеслі сваю лепту ў паўсядзённую дынаміку двухбаковых сувязей Індыі не толькі з Беларуссю, але і іншымі краінамі. Мы са шчырым захапленнем і павагай назіраем, як Нью-Дэлі ў няпростай сітуацыі (з пункту гледжання падтрымкі геапалітычнага баланса) цвёрда стаіць на ахове сваіх нацыянальных інтарэсаў, нягледзячы на знешні ціск. Будучы асабіста нямнога знаёмым з індыйскай палітычнай «кухняй», я глыбока ўпэўнены, што беларуска-індыйскія адносіны годна, у духу даўняй дружбы і надзейнага партнёрства пераадолеюць усе выклікі сённяшняга дня і працягнуць паступовае развіццё на карысць нашых дзяржаў і народаў.

З улікам паступовага усведамлення беларускімі прадпрыемствамі непазбежнасці павароту ў Азію і пераарыентацыі туды свайго экспарту (у тым ліку на фоне бягучай рэгіянальнай павесткі) Індыя для Беларусі была і застаецца перспектыўнай і важнай кропкай апоры ў паўднёвай Азіі.

Аўтар выражае ўдзячнасць Пасольству Рэспублікі Беларусь у Рэспубліцы Індыя за прадастаўленую інфармацыю для падрыхтоўцы дадзенага артыкула.

Юрый ЯРМАЛІНСКІ, аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў