Праз месяц пасля фіналу агульнанацыянальных выбараў у Індыі і фарміравання новага ўрада Нарэндра Модзі, якi ўзначаліў яго ў трэці раз запар (гістарычны рэкорд з часоў Дж. Неру) пасля двухгадовай паўзы наведаў з афіцыйным візітам Маскву. Там ён сустрэўся з прэзідэнтам Уладзімірам Пуціным у фармаце традыцыйнага (22-га па ліку) штогадовага двухбаковага саміта. Эксперты пазіцыянавалі гэтую падзею як сустрэчу лідараў дзвюх самых хуткарослых (па версіі S&P Global) у вытворчым плане эканомік: трэцяе і чацвёртае месца ў свеце па ВУП ППЗ (першае ў КНР, другое ў ЗША). Таму лагічна, што на парадку дня дамінавалі пытанні менавіта эканомікі і гандлю. Пастаўлена мэта да 2030 года давесці тавараабарот да $100 млрд (у 2023-м - каля $65 млрд). Будзе падрыхтавана праграма развіцця стратэгічных напрамкаў эканамічнага супрацоўніцтва з пашырэннем гандлю ў нацвалютах, дасягненнем функцыянальнай сумяшчальнасці сістэм фінансавых паведамленняў.
Як растлумачыў карэспандэнту БЕЛТА намеснік начальніка ўпраўлення знешняй палітыкі Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў Юрый Ярмалінскі, супрацоўніцтва з Індыяй і Беларуссю, таму адпаведныя задачы ставіць перад урадам Прэзідэнт Аляксандр Лукашэнка. Аналітык расказаў, якое месца цяпер займае ў свеце, які змяняецца, Індыя і якія напрамкі супрацоўніцтва для краін Саюзнай дзяржавы ёсць у перспектыве.
Расійска-ІндыйскI парадак дня
Увага нададзена ўзаемадзеянню на Далёкім Усходзе, у Арктыцы, а таксама барацьбе з тэрарызмам. Прадугледжана стварэнне сумеснага працоўнага органа ў мэтах развіцця суднаходства на Паўночным марскім шляху, пашырэнне звязнасці праз МТК Поўнач - Поўдзень, а таксама калідор Чэнаi - Уладзівасток. Бакі створаць рабочую групу па трансферы тэхналогій у ваенна-тэхнічнай сферы.
Да поспеху расiйскай дыпламатыі адносяць адсылку ў выніковай заяве саміту на неабходнасць мірнага вырашэння сітуацыі вакол Украіны праз дыпламатыю і ўдзел абодвух бакоў канфлікту. З боку Нью-Дэлі гэта знакавы жэст з пункту гледжання пастулявання такога міратворчага фармату.
Разам з тым індыйскія эксперты адзначаюць, што нават доўгія дыскусіі і асабістая хімія паміж лідэрамі ў выніку не матэрыялізаваліся ў новыя буйныя пагадненні і кантракты. Для гэтага трэба ўзгоднена збалансаваць структуру і дыверсіфікаваць двухбаковыя гандлёва-эканамічных сувязі па-за рамкамі расійскага сыравіннага энергетычнага экспарту. Хоць прызнаецца, што ўзаемадзеянне з Індыяй застаецца важнай часткай расiйскай стратэгіі "павароту на Усход", дазваляючы разбураць наратыў аб міжнароднай ізаляцыі.
Індыя і Вялікая Еўразія
Вялікая Еўразія лічыцца неад'емнай часткай пашыранай перыферыі Індыі. Па версіі З. Бжэзінскага, яна ўяўляе сабой "вялікую шахматную дошку", дзе вядзецца барацьба за дамінаванне ў рэгіёне. Індыйскія эксперты мяркуюць, што геаграфічна гэта прастора з'яўляецца ядром новага міжнароднага парадку, што канструюе РФ, які абапіраецца на тры вядучыя сусветныя дзяржавы – Расію, Індыю і КНР, якiя ўраўнаважваюць адзін аднаго.
Канцэпцыя знешняй палітыкі РФ пазіцыянуе Індыю як важную частку Вялікай Еўразіі з пункту гледжання забеспячэння там бяспекі і стабільнасці, а таксама ўзмацнення эканамічнага ўзаемадзеяння. Аднак рэгіянальнае суперніцтва Індыі і Кітая з'яўляецца выклікам для расійскага бачання гэтага праекта.
Складаныя адносіны Нью-Дэлі і Пекіна ствараюць праблемы і для эфектыўнага функцыянавання ШАС, сяброўства ў якой Індыя разглядала як дадатковы інструмент антытэрору і "вароты" ў Цэнтральную Азію. Нягледзячы на патэнцыял эканамічнага супрацоўніцтва ў гэтай арганізацыі, праблемы, звязаныя з бяспекай і сувяззю, па-ранейшаму захоўваюцца.
Нерэгулярная прысутнасць прэм'ер-міністра Модзі на самітах кіраўнікоў дзяржаў ШАС толькі падкрэслівае прагматычнае стаўленне да гэтага блоку. Асабліва такая селектыўнасць кантрастуе на фоне ўдзелу індыйскага лідара ў нядаўнім саміце G7 у Італіі, хоць Індыя не з'яўляецца членам "сямёркі".
Разам з тым Прэзідэнт Беларусі на Астанінскім саміце ШАС, гаворачы аб стварэнні Вялікай Еўразіі, у ліку асноўных фактараў назваў адзінства, згуртаванасць і кансалідацыю на гэтай прасторы.
Індыя ў свеце, які змяняецца
Паводле экспертных прагнозаў, да 2050 года насельніцтва Індыі складзе 1,67 млрд чалавек супраць 1,32 млрд у КНР і 380 млн у ЗША. Калі ВУП Індыі будзе расці ўсяго на 5% у год (што ніжэй за яе сярэднегадавыя тэмпы ў 6,3% з 1990 года), а ЗША - на 2,3%, то індыйская эканоміка дагоніць амерыканскую.
Уваходжанне Індыі ў вышэйшую лігу глабальнай геапалітыкі, шмат у чым абумоўленае структурнымі зрухамі ў міжнародным парадку, паспяхова асядлала Індыйская дыпламатыя. Дэмаграфія, тэрыторыя, стратэгічнае становішча ў рэгіёне, роўнааддаленасць ад асноўных цэнтраў сілы толькі падкрэсліваюць яе патэнцыял як краіны-медыятара і распрацоўніка міжнародных правілаў.
Сёння Індыя, нягледзячы на ўсе застарэлыя ўнутраныя праблемы, больш чым любая іншая буйная дзяржава амбіцыйна і ўпэўнена глядзіць у сваю будучыню. Менавіта такая самасвядомасць вызначае яе ўнутраную і знешнюю палітыку.
У цэнтры ўвагі Нью-Дэлі – уласнае развіццё. Хоць партнёрскія адносіны маюць значэнне, знешнія абавязацельствы краіны фармуюць яе надзённыя патрэбы, а не ідэалогія. Такі прагматычны падыход выяўляецца, напрыклад, у цесных сувязях з Захадам і адначасовым стратэгічным партнёрстве з РФ ва ўмовах украінскага крызісу. Індыя нікому не аддае адназначнага перавагі, але пры гэтым усім раздае рэверансы.
Пры гэтым у сілу сваёй нацыянальнай традыцыі Індыя нікуды не спяшаецца. Імгненная кан'юнктура не працуе. У аснове такой філасофіі ляжыць стратэгічнае цярпенне і аўтаномія, фокус на вырашэнні ўнутраных задач. У дыялогу з партнёрамі (асабліва ў сферы бізнесу) індыйцы могуць чакаць гадамі, дыктуючы свае ўмовы. Асабліва тым, хто ў моманце не можа адказаць адэкватна. У гэтым яны падобныя з кітайцамі, якія могуць доўга сядзець на беразе ракі, каб убачыць праплываюць міма "труп" свайго ворага.
Асабісты вопыт зносін з індыйскімі калегамі толькі ўзмацняе адчуванне адносна ўзрослых у іх самаацэнкі, упэўненасці ў сабе, нацыянальнай годнасці і самасвядомасці.
Беларусь-Індыя. Асноўныя вехі-2024
У студзені кіраўнік дзяржавы пры пастаноўцы задач новаму паслу ў Індыі Міхаілу Касько канстатаваў дэградацыю двухбаковых адносін, хоць і вызначыў гэтую краіну як "няпросты кірунак". Было даручана яшчэ раз вызначыцца на планавай аснове з асноўнымі напрамкамі супрацоўніцтва, выпрацаваць выразны план з акцэнтам на нашу карыснасць гэтай краіне.
Пазней у віншаванні з Днём Рэспублікі (26 студзеня) Аляксандр Лукашэнка пазначыў зацікаўленасць у далейшым умацаванні ўзаемадзеяння да ўзроўню стратэгічнага партнёрства і гатоўнасць да рэалізацыі сумесных праектаў у розных галінах.
У сакавіку гэтыя пасылы ўзмацніў кіраўнік МЗС Беларусі падчас візіту ў Індыю, перадаўшы ў адрас прэм'ер-міністра Модзі пасланне нашага прэзідэнта аб шляхах развіцця двухбаковых адносін. У сваю чаргу ў красавіку пасол Касько ўручыў у МЗС Індыі праект дарожнай карты па развіцці ключавых напрамкаў супрацоўніцтва на 2024-2026 гады.
У чэрвені кіраўнік дзяржавы, віншуючы Модзі з перамогай на выбарах, выказаў надзею на паглыбленне беларуска-індыйскіх адносін у дружалюбным і ўзаемавыгадным ключы. Пацверджана рашучасць вывесці іх на ўзровень стратэгічнага партнёрства на аснове названай дарожнай карты. Беларускі лідар таксама аднавіў запрашэнне прэм'ер-міністру Індыі наведаць Беларусь, пра што было дамоўлена ў Нью-Дэлі яшчэ ў верасні 2017 года. У гэтым жа месяцы ў Мінску прайшоў першы раўнд кансультацый паміж МЗС па консульскіх пытаннях. Бакі абмеркавалі візавую палітыку, пытанні абароны правоў і інтарэсаў фізічных і юрыдычных асоб, а таксама магчымасці міграцыі працоўных рэсурсаў. У чэрвені кіраўнік беларускай дыпмісіі правёў сустрэчу ў Мінгандлю і прамысловасці Індыі. Разгледжаны пытанні арганізацыі 12-га пасяджэння беларуска-індыйскай міжурадавай камісіі (МУК) па супрацоўніцтве ў галіне эканомікі, гандлю, прамысловасці, навукі, тэхналогій і культуры. Размова ішла і аб пашырэнні міжрэгіянальнага супрацоўніцтва паміж беларускімі абласцямі і індыйскімі Штатамі.
У ліпені ў Астане зноў прызначаны кіраўнік МЗС (замацаваная службовая асоба за Індыяй) сустрэўся са сваім індыйскім калегам. Акрамя тэматыкі ў ШАС і падрыхтоўкі кантактаў на вышэйшым і высокім узроўні бакі дамовіліся неўзабаве правесці ў Мінску 12-е пасяджэнне МУК, прымеркаваўшы да яго мерапрыемства для дзелавых колаў. Пазней кіраўнік беларускай дыпламатыі, не ўдакладняючы дэталяў, паведаміў аб наяўнасці шэрагу праектаў і дамоўленасцяў з індыйскім бокам, выказаўшы ўпэўненасць у іх блізкай рэалізацыі.
У ліпені спікер Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Ігар Сергяенка на палях х парламенцкага форуму БРІКС ў Санкт-Пецярбургу ў ходзе сустрэчы са сваім індыйскім калегам Омам Бірлай ўжо казаў пра ролю парламенцкай дыпламатыі ў развіцці ў гандлёва-эканамічных сувязяў, у тым ліку па лініі ўзаемадзеяння ў рамках БРІКС.
Аптымістычна наконт перспектыў аднаўлення адносін з Індыяй на нядаўняй нарадзе па пытаннях развіцця прамысловасці выказаўся прэзідэнт Беларусі: "Усё ідзе нармальна!"
Ключавыя высновы
Індыя – супярэчлівая і самадастатковая, ведае сабе цану і апрыёры не лічыць сябе камусьці абавязанай. Ніякія дамоўленасці нічога не вартыя, пакуль не супадуць з яе нацыянальнымі інтарэсамі. Любую падтрымку індыйцы ўспрымаюць як належнае па праве больш старэйшага партнёра.
Кажучы матэматычнай мовай, Індыя-гэта нелінейная функцыя з многімі невядомымі, але заўсёды-канстанта.
У Нью-Дэлі глядзяць на любыя знешнія сувязі праз прызму забеспячэння развіцця і бяспекі сваёй краіны. Нацыянальныя інтарэсы з'яўляюцца прыматам маралі індыйскіх элітаў, якія з'яўляюцца прадуктам і выгаданабытчыкам працэсу глабалізацыі.
Па версіі Модзi, ключавы сакральны прынцып вядзення бізнесу: "калі вы дапамагаеце развівацца Індыі, Індыя гарантуе ваша развіццё". Яго пацвярджае мясцовы эканаміст Амiт Бхадуры, мяркуючы, што поспехі эканамічнага развіцця варта суадносіць са здольнасцю дзяржавы накарміць, апрануць і даць адукацыю найбольш бедным слаям насельніцтва (ацэначна - больш за 250 млн чалавек).
Таму каб выбудаваць спрадвечна стратэгічныя адносіны, трэба не толькі браць, але і даваць, паколькі індыйцы, у сілу тысячагадовага культурнага вопыту, прывыклі бачыць "падвойнае дно" пад любымі словамі і гуляць у доўгую. У той жа час вопыт Расіі паказвае, што нават статус "асаблівага і прывілеяванага стратэгічнага партнёра" сам па сабе не дае асаблівых пераваг.
Частка індыйскіх элітаў пакуль памятае спадчыну індыйска-савецкай дружбы, але па меры змены пакаленняў прагматызм выцясняе настальгію. Гэта вылучае на парадак дня важнасць разумення нюансаў светапогляду новай генерацыі кіраўнікоў і стратэгаў, якія сфармаваліся як асобы і прафесіяналы ўжо ў постсавецкі час.
Расійска-індыйскае супрацоўніцтва, асабліва на Далёкім Усходзе, у сферы ВПК, па зоне свабоднага гандлю з ЕАЭС знаходзіцца ў зоне спадарожных рызык, вытворных ад нестабільнай міжнароднай абстаноўкі. Праверку на трываласць дасягнутыя ў Маскве дамоўленасці могуць прайсці ўжо ў кастрычніку на саміце БРІКС ў Казані - маркерам стане пазіцыя Індыі па пытанні адзінай валюты гэтага аб'яднання.
Беларусі рыхтаваць глебу пад стратэгічнае партнёрства трэба з пашырэння ўзаемадзеяння на базавых узроўнях. Тут патрэбныя інвестыцыі, перш за ўсё ў глыбокае разуменне сучаснай Індыі, а менавіта - у падрыхтоўку рознапрофiльных спецыялістаў-індолагаў з міждысцыплінарнымі кампетэнцыямі. Па меры ўсведамлення ўласнай значнасці ў новым светапарадку індыйцы становяцца ўсё больш патрабавальнымі з пункту гледжання глыбіні экспертных ведаў партнёраў аб сваёй краіне і пагружанасці ў мясцовыя рэаліі.
Варта пагадзіцца з тэзісам, што ў Беларусі ўзровень адносiн з Індыяй павінен быць не ніжэй, чым з Кітаем. Аднак было б памылковым успрымаць гэтую краіну лінейна-як простая крыніца інвестыцый, тэхналогій і рынак збыту. Гэтая краіна нешта большае, радыкальна якое выходзіць за фокус стэрэатыпнага еўрацэнтрычнага ракурсу, што патрабуе нешаблонных падыходаў і інструментаў да выбудоўвання двухбаковых сувязяў.