Беларусь у ліпені стала дзясятым па ліку членам ШАС (разам з Індыяй, Іранам, Казахстанам, Кітаем, Кыргызстанам, Пакістанам, Расіяй, Таджыкістанам і Узбекістанам), метадычна і адказна прайшоўшы амаль 15-гадовы шлях да ўступлення. У 2023 годзе на долю дзяржаў-членаў прыпадала 70,4% усяго тавараабароту Беларусі, а па выніках студзеня - красавіка 2024 года - 71,4%. Краіны ШАС-гэта каля 40% насельніцтва планеты і каля трэці сусветнага эканамічнага патэнцыялу. Арганізацыя дэманструе высокія тэмпы росту – ад 4% да 9% ВУП, знешнегандлёвы абарот перавышае 8 трлн долараў, што эквівалентна чвэрці ўсяго сусветнага гандлю.
Характэрна, што Беларусь стала першай асабліва еўрапейскай краінай-сябрам арганізацыі. Цяпер ШАС непасрэдна мяжуе з НАТА і ЕС, што істотна змяняе геапалітычныя расклады ў нашым рэгіёне і зоне адказнасці арганізацыі ў цэлым.
Геапалітычныя перадумовы
Далучэнне да ШАС з'яўляецца следствам адаптацыі знешнепалітычных прыярытэтаў і знешнеэканамічных інтарэсаў Беларусі да бягучых геапалітычных рэалій.
З улікам нарастання санкцыйнага прэсінгу для нас вельмі востра стаіць пытанне стварэння новых мадэляў рэгіянальнага эканамічнага ўзаемадзеяння. Гэты крок дакладна адлюстроўвае ўнутраны грамадскі запыт і чаканні. Па выніках нядаўніх сацапытанняў больш за 65% рэспандэнтаў лічаць узаемадзеянне з ШАС найбольш адпавядаючым доўгатэрміновым інтарэсам Беларусі.
Відавочна, што свет больш не вернецца да ранейшай "нармальнасці". Кропка незвароту пройдзена.
На фоне такіх тэндэнцый лагічна і заканамерна, што Беларусь пры падтрымцы Расіі як стратэгічнага саюзніка і партнёра робіць свой паслядоўны цывілізацыйны выбар на карысць прагрэсіўнай сусветнай большасці з амбіцыйным глабальным Поўднем, якi расце, і Усходам, авангардам якога з'яўляюцца ШАС і БРІКС.
У снежні 2023 года ў Маскве па выніках сумеснага пасяджэння калегій МЗС Беларусі і МЗС Расіі была падпісана праграма ўзгодненых дзеянняў у галіне знешняй палітыкі ў рамках Саюзнай дзяржавы на 2024-2026 гады. ШАС і БРІКС – наша асіметрычная рэфлексія на нелегітымны санкцыйны ціск Захаду Вельмі дарэчы тут прапанова Масквы і Пекіна па формуле "падвойнага процідзеяння падвойнаму стрымліванню", сутнасць якой складаецца ў стварэнні ў ШАС і БРІКС абароненых механізмаў фінансавых разлікаў і гандлёва-эканамічных сувязяў.
Мяркуем, што ў ШАС будзе запатрабаваны і вопыт процідзеяння заходнім санкцыям Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, а таксама ЕАЭС. У сваю чаргу, адзіная ваенна-палітычная прастора, зафіксаваная ў Ваеннай дактрыне нашага наднацыянальнага ўтварэння, падмацаваная палажэннем артыкула 4 Дагавора аб калектыўнай бяспецы, з'яўляецца цвёрдай гарантыяй ад магчымых форс-мажораў і інцыдэнтаў на заходніх рубяжах арганізацыі. Прымаючы ва ўвагу геаграфію і існуючы патэнцыял, Беларусь, тым больш разам з брацкай Расіяй, здольна і зможа якасна ўмацаваць ШАС.
Беларусь і ШАС
Мы не проста прапануем свае магчымасці, але і канкрэтныя запатрабаваныя праекты, ініцыятывы і ідэі. Мінск першапачаткова выступаў і выступае праактыўным донарам.
Ёмістасць і плацежаздольнасць рынкаў краін-членаў робіць ШАС перспектыўнай прасторай з пункту гледжання вырашэння задачы дыверсіфікацыі і апераджальнага росту экспарту ва ўмовах нелегітымных санкцый. У сувязі з гэтым мы вітаем намер Кітая пашырыць доступ краін-членаў да свайго маштабнага рынку і давесці тавараабарот з дзяржавамі-членамі да 3 трлн долараў.
Так, эканамічны трэк ўсё яшчэ адстае ад дынамікі ў сферы бяспекі з-за адсутнасці механізмаў фінансавага суправаджэння праектаў. Але амаль 70% апытаных нашымі сацыёлагамі грамадзян бачаць магчымасць нарасціць продажы ў ШАС сваёй прадукцыі ва ўмовах закрыцця заходніх рынкаў. У ШАС пражывае прыкладна палова насельніцтва планеты, ёмістасць яе рынкаў велізарная (сумарна больш за 3,8 трлн долараў), гэта адкрывае новыя магчымасці для ўзаемнага гандлю.
ШАС і БРІКС – наша асіметрычная рэфлексія на нелегітымны санкцыйны ціск Захаду
Надаць імпульс узаемнаму гандлю ўнутры ШАС і ў цэлым ажывіць эканамічны трэк закліканы нядаўна прынятыя дакументы. У прыватнасці, План мерапрыемстваў па рэалізацыі стратэгіі эканамічнага развіцця на перыяд да 2030 года, рашэнні аб Асацыяцыі інвестараў і механізмах фінансавага суправаджэння праектнай дзейнасці, Дарожная карта па павелічэнні долі разлікаў у нацыянальных валютах, План сумесных дзеянняў па развіцці ўнутрырэгіянальнага гандлю, а таксама новая рэдакцыя Праграмы шматбаковага гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва да 2035 года.
Беларускі інстытут стратэгічных даследаванняў (БІСД), як вядучы дзяржаўны навукова-даследчы цэнтр, заснавальнікам якога з'яўляецца Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, дзейнічае ва ўнісон з актуальным міжнародным парадкам дня краіны. Пры падтрымцы калег з Нацыянальнага даследчага ўніверсітэта "Вышэйшая школа эканомікі" ў маі мы ўпершыню паўдзельнічалі ў пасяджэнні Акадэмічнага форуму БРІКС у Маскве. Ідзе ўзаемадзеянне з партнёрамі з Цэнтра даследаванняў Усходняй Азіі і ШАС МГІМО (У) МЗС Расіі па пытанні далучэння БІСД да Форуму ШАС.
Патэнцыял росту
Сёння ШАС істотна адрозніваецца ад створанай на заранку ХХІ стагоддзя "шанхайскай пяцёркі". Свет перажывае складаныя і глыбокія змены, нарастае нестабільнасць і нявызначанасць. На гэтым фоне ШАС сутыкаецца з сур'ёзнымі выклікамі. Аднак у іх бачацца схаваныя магчымасці. Таму важна далейшая мадэрнізацыя арганізацыі для эфектыўнага рэагавання на новыя выклікі і яе адаптацыі да сучасных рэалій. Неабходна завяршыць інстытуцыйна-кіраўнічую рэформу ШАС, адкалібраваць механізмы практычнага ўзаемадзеяння і рэалізацыі дамоўленасцей, знайсці эфектыўныя мадэлі гандлёва-эканамічнага супрацоўніцтва і нарэшце выйсці на прарыўныя сумесныя праекты.
У будучыні ШАС бачыцца адным з ключавых цэнтраў уплыву і прыцягнення планетарнага маштабу. Патэнцыял рэгіёну Вялікай Еўразіі велізарны, яго роля экспанентна ўзрастае.
Ёсць упэўненасць у тым, што Беларусь і Расія, выкарыстоўваючы свой шматгадовы інтэграцыйны вопыт і кампетэнцыі ў рамках Саюзнай дзяржавы, славянскага ядра ШАС, дапамогуць нашаму Саюзу годна выйсці з цяперашняй геапалітычнай турбулентнасці і стаць яшчэ больш моцным і аўтарытэтным.