1. Ва ўмовах геапалітычнай перабудовы на ўзроўні геапалітыкі і геаэканомікі эксперты вылучаюць наступныя ключавыя трэнды:
- паступовы заняпад вядучых дзяржаў калектыўнага Захаду і ўздым краін, Глабальнага Паўднёвага Ўсходу, якія развіваюцца;
- дэградацыя міжнароднага права і традыцыйных шматбаковых інстытутаў (напрыклад, ААН), іх няздольнасць адэкватна рэагаваць на выклікі і крызісы, якія растуць;
- хаатызацыя сусветнай палітыкі і эканомікі, абвастрэнне канкурэнцыі і эскалацыя супярэчнасцяў (часцяком невырашальных) паміж вядучымі сусветнымі дзяржавамі (КНР, ЗША і Расія);
- мультыплікацыя проксі-канфліктаў і змяненне іх характару ў сілу нарастання барацьбы за доступ да крытычных рэсурсаў і транспартных артэрый, рэгіянальнай канкурэнцыі за ўплыў з удзелам мноства гульцоў і зменлівых альянсаў;
- узмацненне жорсткасці патрабаванняў да палітычнага лідэрства, а менавіта: здольнасць кіраваць крызісамі, каардынаваць дзеянні ў рамках розных юрысдыкцый і сярод многіх гульцоў, мадэраваць грамадскае ўспрыманне і крызісную камунікацыю;
- рэгіяналізацыя – аб'яднанне малых і сярэдніх дзяржаў, часцяком з несупастаўнымі эканамічнымі патэнцыяламі і палітычнымі сістэмамі, у мэтах эфектыўнага прасоўвання і абароны сваіх нацыянальных інтарэсаў, а таксама мінімізацыі спадарожных рызык. Стратэгічнае партнёрства Беларусі з такімі цэнтрамі сілы, як Расія і Кітай, – наглядны прыклад такога эфектыўнага ўзаемадзеяння;
- павышэнне ролі і месца у сусветных справах малых і сярэдніх дзяржаў, а таксама макрарэгiёнаў, напрыклад, Вялікай Еўразіі, якія становяцца больш амбіцыйнымі і нават дзёрзкімі.
Безумоўна, падобная турбулентная дынаміка фармуе запыт, які расце, на новыя інтэграцыйныя фарматы, што аўтаматычна змяняе глабальны баланс сіл.
Новую нармальнасць ужо прызнаюць і на Захадзе, але нічога не могуць з гэтым зрабіць. Аднак саступаць лідарства там проста так ніхто не мае намеру, таму наперадзе нас немінуча чакае жорсткая геапалітычная барацьба кааліцый, ідэй і сэнсаў.
2. Еўразійскі макрарэгіён - найбуйнейшы на планеце. Там пражывае асноўная частка насельніцтва Зямлі і сканцэнтраваны стратэгічныя рэсурсы. Мір і стабільнасць у рэгіёне – гэта краевугольны камень глабальнай бяспекі, бо там размешчаны вядучыя ядзерныя дзяржавы.
Вопыт Саюзнай дзяржавы, АДКБ і ЕАЭС сведчыць аб тым, што еўразійская бяспека шматмерная і неад'емна звязана з парадкам развіцця. Важным яе фактарам з'яўляецца цывілізацыйна-культурная разнастайнасць. Адсюль беларуска-расійская прапанова для бяспекі Еўразіі і ўсяго астатняга свету – Хартыя шматпалярнасці і разнастайнасці ў XXI стагоддзі.
Аднак бяспека – адзін з слаёў у матрыцы агульначалавечых патрэбаў (піраміда Маслоу). Нацыянальная годнасць і суверэнітэт, узаемная павага і роўныя магчымасці павінны зноў быць напоўнены прадметным зместам. Сапраўдная сутнасць гэтых паняццяў у тым, што яны ляжаць у аснове ўсіх канфліктаў, яны ж здольныя стаць перадумовай да міру.
Чалавек, яго сацыяльныя і іншыя патрэбы – аснова бяспекі на ўсіх узроўнях. Таму нам трэба будзе барацьба за розумы нашых суграмадзян, асабліва моладзі, нацыянальныя дзяржавы павінны стаць цэнтрам прыцягнення для ўсіх. Развіваючы іх, паасобку і сумеснымі намаганнямі падтрымліваючы правапарадак, стабільнасць і эканамічны рост, ствараючы ўмовы для рэалізацыі чалавечага капіталу, мы выбудуем трывалую сістэму бяспекі не толькі ў Вялікай Еўразіі, але і на ўсёй планеце, ніколі не станем закладнікамі чыіх-то геапалітычных амбіцый і эксперыментаў.
3. Відавочна, што ШАС і БРІКС – гэта інструментарый развіцця і забеспячэння бяспекі, уключаючы вялікую Еўразію. Сёлета Беларусь стала 10-м членам ШАС і краінай-партнёрам БРІКС.
Геаграфічна БРІКС арыентаваны вонкi, у глабальны свет, а ШОС – хутчэй ўнутр, у Еўразію. Таму для Беларусі выгадны ўдзел у абедзвюх групах адначасова, так яны гарманічна дапаўняюць адзін аднаго.
ШАС і БРІКС – гэта супольнасці будучыні, унікальныя фарматы новай справядлівай глабалізацыі 2.0 c суверэннай роўнасцю партнёраў незалежна ад нацыянальнай моцы.
За невялікі па гістарычных мерках перыяд яны сталі для краін, якія развіваюцца, новым цэнтрам прыцягнення. ШОС і БРІКС – гэта прататып будучага светапарадку.
Мы ганарымся тым, што Беларусь з'яўляецца хай невялікім у параўнанні з РФ або Кітаем, але яркім пазлам у гэтай гарманічнай глабальнай палітры.
У Беларусі няма планетарных амбіцый, каб распыляць свае інтарэсы па ўсіх кантынентах. Мы-кампактная краіна з адкрытай эканомікай. Але час і сітуацыя ў свеце ламаюць сталыя шаблоны разам з запытам на глабальную справядлівасць і адказнасць. Здаецца, час выбраў нас, каб зноў быць удзельнікамі капітальнага "рамонту" і ўладкавання нашага агульнага дома, як гэта было ў 1945 годзе, калі Беларусь стала адным з заснавальнікаў ААН.
Сімвалічна, што Беларусь афіцыйна стала часткай БРІКС у год менавіта расійскага старшынства. Гэта зараджае яго патэнцыял энергіяй і духам Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, які прайшоў праверку часам. Па сваёй глыбіннай сутнасці СД – гэта славянскі цэнтр сілы Вялікі Еўразіі.
ШАС і БРІКС – гэта змешванне старажытных цывілізацый. Канструктыўны ўзаемапаважлівы міжкультурны дыялог – аснова стратэгічнай цэласнасці і стабільнасці ў вялікай Еўразіі.
Таму для нас сяброўства ў гэтых групах – не проста даніна моднаму трэнду, але свядомы цывілізацыйны выбар.
Аднак БРІКС і ШАС як супольнасцям, якія імкнуцца да справядлівага глабальнага кіравання, яшчэ ёсць над чым працаваць. Захоўваюцца эканамічныя, структурныя і палітычныя бар'еры на шляху гандлёва-эканамічнай інтэграцыі, інвестыцыйнага супрацоўніцтва, ёсць складанасці ў пазіцыянаванні як уплывовых удзельнікаў сусветнага гандлю.
Па меры пашырэння прыкметныя і ўнутраныя супярэчнасці, і ад гэтага пакуль не сысці. У сваю чаргу адарваныя краіны могуць стаць лёгкай здабычай Захаду, які выкарыстоўвае ўсе інструменты, пачынаючы ад гульні на супярэчнасцях, да прамога запалохвання і ціску.
Менавіта таму Беларусь прасоўвае канцэпцыю "інтэграцыі інтэграцый", выступаючы за сінэргію патэнцыялаў рэгіянальных аб'яднанняў, такіх як ЕАЭС, СНД, АДКБ, БРІКС ШАС, АСЕАН. Разам мы – рэальная сіла і зможам зрабіць больш!
Такім чынам, БРІКС і ШАС з'яўляюцца аптымальнымі мадэлямі шматбаковага супрацоўніцтва, якія могуць наблізіць перабудову міжнароднай сістэмы з улікам новых рэалій. Пашырэнне гэтых аб'яднанняў і рост колькасці намінантаў гаворыць аб гатоўнасцi усё большай колькасці краін да такіх пераменаў.
У той жа час важна разумець, што: у цяперашнім стане ШАС і БРІКС аб'ектыўна не могуць вырашыць усе глабальныя праблемы. Іх прывабнасць як альтэрнатывы заходнецэнтрычнай светабудове заключаецца ў садзейнічанні справядлівым рэформам сістэмы ААН і Брэтан-Вудскіх інстытутаў з улікам балансу інтарэсаў краін-удзельніц.
Місія складаецца не ў дэмантажы, а менавіта ў глыбокім рэфармаванні цяперашняга светапарадку, каб падспудна не справакаваць новы віток блокавай канфрантацыі і палярызацыі ў свеце пад іміджам антызаходняга блока. Стратэгічная мэта – аб'яднацца для агульнага росквіту і бяспекі, аддаючы прыярытэт супрацоўніцтву, дыялогу і ініцыятывам, арыентаваным на развіццё.
Відавочна, што для гэтага патрэбны вывераны баланс паміж парадкамі ў галінах бяспекі і развіцця. Аптымальная формула: бяспека праз развіццё.
Як паказвае наша сацыялогія, па меры стомленасці ад парадку вайны і канфліктаў у грамадстве ўсё выразней выяўляецца запыт на мірны вобраз будучыні. Для ўстойлівага развіцця і стварэння свету патрэбен менавіта такі вобраз будучыні, і цяпер гэты вобраз зручнай і камфортнай для ўсяго чалавецтва будучыні ўзнікае ва ўзаемадзеянні краін Глабальнага Паўднёвага Ўсходу (Вялікая Еўразія іх неад'емная частка), тых краін, якія стала прынята называць глабальнай большасцю.
Мнагаслойнасць і складанасць сучаснага свету патрабуе нетрывіяльных інавацыйных падыходаў да вывучэння і аналізу працэсаў, якія адбываюцца. У такіх умовах важным фактарам поспеху нацыянальных дзяржаў з'яўляецца стварэнне і развіццё школ стратэгічнага аналізу і прагназавання, а таксама іх канструктыўнае ўзаемадзеянне адзін з адным у імя дасягнення агульных мэтаў і задач.
Каб не прайграць кагнітыўнае проціборства, захаваць наш агульны дом – Вялікую Еўразію – для будучых пакаленняў, нам (экспертна-аналітычнай і акадэмічнай супольнасці) вельмі важна разам, сістэмна, бесперапынна і праактыўна генераваць адпаведныя ідэі і сэнсы і ў такім жа рэжыме трансляваць іх у нашых грамадствах, асабліва сярод моладзі.
Тут дарэчы ўспомніць словы Бхімраа Рамджы Амбедкара, архітэктара Канстытуцыі Індыі: "Людзі смяротныя. Як і ідэі. Ідэя мае патрэбу ў распаўсюджваннi, гэтак жа як расліна ў паліве. Інакш і тое, і другое зачахне і памрэ». Паколькі прырода, як мы ведаем, не трывае пустэчы…