10-11 красавіка 2025 года з афіцыйным візітам у адказ Мінск наведаў прэм'ер-міністр Пакістана Шахбаз Шарыф з вялікай дэлегацыяй высокіх чыноўнікаў і бізнесменаў. Асаблівую атмасферу надавала тая акалічнасць, што пакістанскі лідар прыбыў у нашу сталіцу з членамі сваёй сям'і, тым самым працягнуўшы ўжо існуючую добрую традыцыю правядзення сустрэч у падобным фармаце.
Безумоўна, нефармальная сямейная атмасфера сустрэчы нацыянальных лідараў, якая папярэднічала афіцыйнай частцы візіту, задала танальнасць і настрой дзелавым перамовам. Сведчаннем гэтага стаў салідны пакет падпісаных дакументаў аб супрацоўніцтве, выразна артыкуляваны яго ключавыя напрамкі і прыярытэты. Пацверджана адзіная пазіцыя з нагоды далейшага развіцця і паглыблення палітычнага дыялогу, умацавання міжпарламенцкіх сувязяў, удасканалення дагаворна-прававой базы.
Разам з тым за кулісамі традыцыйнай беларускай гасціннасці засталіся іншыя не менш важныя аспекты зафіксаваных у афіцыйных дакументах магчымасцей і перспектыў двухбаковага супрацоўніцтва. Гаворка ідзе пра спадарожныя рызыкі як адваротны бок медаля, улік якіх абавязковы для аб'ектыўнай ацэнкі абстаноўкі ў самім Пакістане і вакол яго, каб паспяхова і эфектыўна ўвасобіць у жыццё намечаныя планы. Такім чынам, паглядзім на ключавыя з іх.
У экспертнай супольнасці існуе шырокі кансенсус з нагоды таго, што Пакістан апошнія гады знаходзіцца ў стане, як кажуць палітолагі, сістэмнага «полікрызісу». Ён характарызуецца нестабільнай ўнутрыпалітычнай сітуацыяй, хранічным дэфіцытам плацёжнага балансу, якія растуць праблемамі бяспекі, уключаючы ўнутраны тэрарызм і сепаратызм ў шэрагу рэгіёнаў, недахопам базавых энерганосьбітаў, а таксама пагодна-кліматычнымі катаклізмамі.
Унутрыпалітычная нестабільнасць у Пакістане абумоўлена ў асноўным наяўнасцю дэ-факта двух канкуруючых цэнтраў сілы – уплывовай арміі і грамадзянскага ўрада, фарміраванне і дзейнасць якога мадэруе вайсковая вярхушка. Менавіта з гэтай прычыны практычна ўсе кааліцыйныя кабінеты міністраў апошняга часу нагадваюць коўдру, пранiзаны ўнутранымі супярэчнасцямі і лавіруюць паміж двума гэтымі лагерамі. Адсюль іх няўстойлівасць і частая змяняльнасць. На ўрады таксама ціснуць моцныя правінцыйныя адміністрацыі, асабліва – узначаленыя прадстаўнікамі апазіцыі.
Выклік кіруючаму альянсу таксама кідае ўплыў, якi захоўваецца, у тым ліку ў Нацыянальнай асамблеі, а таксама шырокую народную падтрымку, асабліва сярод моладзі (звыш 60 працэнтаў насельніцтва Пакістана маладзей 30 гадоў), партыя экс-прэм'ера Пакістана Імрана Хана, якi адбывае турэмнае зняволенне.
Гістарычная залежнасць ад знешняй фінансавай дапамогі (МВФ), якая асядае ў асноўным у ваенным сектары, таксама ўносіць сваю лепту ва ўстойлівасць палітычнай сістэмы Пакістана, які па сутнасці балансуе на мяжы дэфолту паміж чарговымі траншамі.
Паводле амерыканскіх крыніц, у 2002-2010 гадах ЗША далі Пакістану больш за 19 млрд долараў у першую чаргу на барацьбу з тэрарызмам, а таксама дадаткова 7,5 млрд неваеннай дапамогі. У 2013-2023 гадах выплаты склалі больш за 7 млрд долараў на праекты ў галіне энергетыкі, аховы здароўя, адукацыі і развіцця інфраструктуры. Адзначым, што пакістанская статыстыка паказвае значна меншыя аб'ёмы гэтай дапамогі.
Напружанасці дадае надзённая патрэба ў структурных эканамічных рэформах, да палітычных і іншых выдаткаў якіх пакістанскія ўлады не гатовыя, а таксама ў атрыманні ад МВФ новага пакета дапамогі (1,3 млрд). У сваю чаргу ўстойлівая залежнасць ад заходняга (амерыканскага) капіталу робіць аглядкі Ісламабада на Вашынгтон руціннай тактыкай яго знешняй палітыкі.
Злучаныя Штаты, відавочна, разглядаюць Пакістан як буферную зону для рэалізацыі сваіх інтарэсаў у Паўднёвай Азіі, ключавой з якіх – стрымліванне Кітая. У гэтых мэтах падаграваецца сацыяльна-эканамічная нестабільнасць, стымулюецца прыток на пакістанскую зямлю афганскіх бежанцаў, ідзе напампоўка апазіцыі і тэрарыстычных груп. Гэта стварае пагрозы бяспекі не толькі для самога Пакістана, але і Афганістана і Ірана, а таксама ўскосна дзяржаў Цэнтральнай Азіі.
Як адзначаюць эксперты, бяспека застаецца ахілесавай пятай Пакістана, нягледзячы на магутныя апараты арміі і спецслужбаў.
З вяртаннем у Кабул талібаў у 2021 годзе Пакістан сутыкнуўся з новай хваляй тэрарызму на сваіх заходніх межах, што азмрочвае двухбаковае ўзаемадзеянне з Афганістанам. Сутыкненні паміж пакістанскімі і афганскімі сіламі бяспекі, якія сталі рэгулярнымі, – яшчэ адзін трывожны сігнал. Сітуацыю падаграваюць рэгулярныя сустрэчы ў Стамбуле прадстаўнікоў Міжведамаснай разведкі Пакістана (ISI) з палітычнымі апанентамі Талібану з ліку былых афганскіх чыноўнікаў рэспубліканскай адміністрацыі. Абмеркаванні ў ліку іншых пытанняў ахопліваюць патэнцыйнае паўторнае адкрыццё палітычных офісаў гэтых груп у Ісламабадзе і пашырэнне супрацоўніцтва ў барацьбе з пакістанскімі талібамі.
Захоўваецца напружанасць і ў адносінах з суседняй Індыяй, якую ўзмацняе збліжэнне Пакістана з новымі ўладамі Бангладэш. У Нью-Дэлі асцерагаюцца, што гэтая перазагрузка пракладзе шлях да ваеннага саюза паміж былымі Заходнім і Усходнім Пакістанам. У сваю чаргу пагаршэнне адносін паміж Пакістанам і Афганістанам дае Індыі магчымасць умацаваць свае сувязі з Кабулам.
Для пераадолення назапашанага грузу ўнутраных і знешніх праблем Пакістан, акрамя лавіравання паміж ЗША і Кітаем, спрабуе дыверсіфікаваць сваю знешнюю палітыку.
У гэтых мэтах Ісламабад імкнецца да больш цесных сувязяў з Францыяй у абаронным сектары. Умацоўваюцца і без таго традыцыйна трывалыя кантакты з Лонданам, дзе зусім нядаўна з вышэйшымі ўшанаваннямі быў прыняты кіраўнік пакістанскай арміі генерал Асім Мунір. Брытанцы таксама прапануюць стварыць сумесныя прадпрыемствы ў абароннай прамысловасці.
З Узбекістанам Пакістан дамаўляецца аб стварэнні сумеснай транспартна-лагістычнай кампаніі з магчымасцю прамога выхаду да порта Карачы як стратэгічнага цэнтральнаазіяцкага лагістычнага хабу ў рамках Трансафганскага праекта (транзітны патэнцыял – 20 млн тон грузаў у год). Акрамя таго, дасягнута дамоўленасць давесці ў бліжэйшы час узаемны гандлёвы абарот з цяперашніх 400 млн да двух млрд долараў.
Дарэчы, нядаўна падпісаны дакументы аб пачатку практычнай рэалізацыі праекта Трансафганскай чыгункі (даўжыня складзе 573 км). Гэты новы транспартны калідор павінен звязаць Еўрасаюз, РФ, Узбекістан, Афганістан, Пакістан, Індыю і далей дзяржавы Паўднёва-Усходняй Азіі. Першыя абмеркаванні праекта з удзелам чыгуначнікаў Пакістана і Афганістана адбудуцца ў рамках форуму Расія-Iсламскі свет у Казані ў сярэдзіне мая бягучага года.
Паміж Ісламабадам і Баку вядуцца перамовы аб азербайджанскіх інвестыцыях у пакістанскую эканоміку, якія могуць дасягнуць двух мільярдаў долараў.
Данія абвясціла аб інвестыцыях у памеры 2 млрд долараў ЗША ў партовы сектар Пакістана для мадэрнізацыі марской інфраструктуры краіны ў мэтах паляпшэння партовых аперацый і павышэння канкурэнтаздольнасці ў сусветным гандлі.
Для зніжэння палітычнай і фінансавай залежнасці ад МВФ Пакістан узважвае магчымасць далучэння да дзейнасці новага банка развіцця БРІКС. Урад таксама абвясціў аб планах заняць 6,75 трлн рупій у камерцыйных банкаў у перыяд з сакавіка па май для пакрыцця дэфіцыту бюджэту і пагашэння даўгоў з надыходзячым тэрмінам пагашэння.
Прэм'ер-міністр Шахбаз Шарыф запрасіў амерыканскія кампаніі выкарыстоўваць мінеральныя рэсурсы Пакістана, падкрэсліўшы нявыкарыстаны патэнцыял і стратэгічную каштоўнасць горназдабыўнога сектара, які пазіцыянуецца асноўным інвестыцыйным прыярытэтам краіны. Паралельна Пакістан вядзе перамовы з ЗША па пытанні нядаўна ўведзенага 29%-нага тарыфу на Пакістанскія тавары, якія экспартуюцца ў ЗША.
Пакістан і Турцыя абвясцілі аб супрацоўніцтве ў галіне разведкі нафты і газу. Падпісана пагадненне аб сумесным удзеле ў распрацоўцы вялікіх радовішчаў (усяго 40 участкаў) на пакістанскім шэльфе ў Індыйскім акіяне. Па паведамленнях СМІ, гэтая знаходка зрабіла краіну адным з сусветных лідараў па запасах энергарэсурсаў.
Па некаторых дадзеных, выяўленае радовішча лічыцца чацвёртым у свеце па памерах і саступае толькі венесуэльскім, саудаўскім і канадскім. Аднак найбуйнейшыя заходнія кампаніі не выказалі цікавасці да яго распрацоўкі.
Такім чынам, складанае нелінейнае ўраўненне Пакістана, зменнымі ў якім з'яўляюцца ўнутрыпалітычная нестабільнасць, фундаментальныя макраэканамічныя праблемы (як вытворныя сістэмнай залежнасці ад знешніх фінансаў і геапалітыкі), а таксама растучыя рызыкі ў сферы бяспекі аб'ектыўна будзе ўплываць на перспектыўныя планы Мінска па дасягненні жаданых аб'ёмаў і дынамікі супрацоўніцтва з Ісламабадам.